เมื่อเอ่ยถึงชื่อภูเขาทอง คนไทยส่วนใหญ่ไม่ว่าจะเป็นผู้ใหญ่หรือเด็กคงรู้จักกันเป็นอย่างดีเพราะเป็นปูชนียสถานที่สำคัญแห่งหนึ่งของกรุงเทพมหานคร แล้วทราบไหมว่าภูเขาทองอยู่ที่ไหน ภูเขาทองนี้ตั้งอยู่ในบริเวณวัดสระเกศราชวรมหาวิหาร เรามาศึกษาถึงประวัติความเป็นมาของภูเขาทองและวัดสระเกศไปพร้อม ๆ กันดีกว่า

วัดสระเกศเป็นวัดโบราณที่สร้างมาตั้งแต่สมัยกรุงศรีอยุธยา มีชื่อเดิมว่า “ วัดสะแก ” พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราชได้โปรดให้สถาปนาวัดสะแกใหม่หมดทั้งพระอาราม และพระราชทานนามวัดใหม่ว่า “ วัดสระเกศ ” แปลว่า ชำระ หรือทำความสะอาดพระเกสาเนื่องจากพระองค์เคยประทับทำพิธีพระกะยาสนาน (อาบน้ำ ) ที่วัดนี้เมื่อครั้งที่เสด็จกลับจากการรบทัพกับกัมพูชาเพื่อเข้ามาปราบจลาจลในกรุงธนบุรี

ต่อมาพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัวได้โปรดให้บูรณปฏิสังขรณ์วัดใหม่และสร้างอาคารต่าง ๆ เพิ่มเติม รวมทั้งภูเขาทองหรือบรมบนนพตก็เริ่มสร้างในสมัยนี้ด้วย แต่การก่อสร้างมีอุปสรรคมากมาย จึงมาแล้วเสร็จในสมัยพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว

ทราบประวัติของวัดสระเกศและภูเขาทองกันดีแล้ว คราวนี้เรามาขึ้นภูเขาทองไปชมทัศนียภาพที่สวยงามของกรุงเทพ ฯ และสิ่งสำคัญต่าง ๆ ในบริเวณวัดสระเกศกันต่อ

ภายในวัดสระเกศมีสถานที่สำคัญอยู่หลายอย่างด้วยกัน เช่น

พระอุโบสถ สร้างในสมัยรัชกาลที่ ๑ มีหลังคาเป็นมุขลด ๓ชั้น มุงด้วยกระเบื้องเคลือบและประดับด้วยช่อฟ้า ใบระกา หางหงส์ มีหน้าบันทำจากไม้แกะสลักประดับกระจกสีเป็นภาพนารายณ์ทรงครุฑอยู่ตรงกลาง บานประตูและหน้าต่างด้านนอกเขียนรายลดน้ำ พระประธานเป็นพระพุทธรูปปูนปั้นลงรักปิดทอง ปางมารวิชัยรอบพระอุโบสถมีพระระเบียงล้อมรอบ ภายในพระระเบียงเป็นที่ประดิษฐานพระพุทธรูปถึง ๑๖๓ องค์ บริเวณรอบพระอุโบสถมี ซุ้มเสมา อยู่ ๘ ทิศ ลักษณะซุ้มเป็นแบบกูบช้างหน้านางประดับด้วยกระเบื้องสีต่าง ๆ มีใบเสมาคู่ สลักด้วยศิลาปิดทองและประดับกระจกสี ซุ้มเสมาของวัดนี้จึงได้ชื่อว่าเป็นซุ้มที่สวยงามและมีชื่อเสียงมากแห่งหนึ่ง 

ถัดจากพระอุโบสถไปทางด้านหลังเป็นที่ตั้งของ พระวิหาร สร้างในสมัยรัชกาลที่ ๓ ภายในพระวิหารแบ่งป็น ๒ ห้อง ห้องทางด้านทิศตะวันออกเป็นที่ประดิษฐาน “ พระอัฏฐารส ศรีสุคตทศพลญาณบพิตร ” เป็นพระพุทธรูปยืนปางประทานอภัย หล่อด้วยสำริดขนาดใหญ่ ซึ่งรัชกาลที่ ๓ โปรดให้อัญเชิญมาจากวัดวิหารทองจังหวัดพิษณุโลก ส่วนห้องทางด้านทิสตะวันตกเป็นที่ประดิษฐานพระพุทธรูปหล่อปิดทองปางมารวิชัย มีชื่อว่า หลวงพ่อดุสิต

สถานที่สำคัญและมีชื่อเสียงมากที่สุดของวัดสระเกศก็คือ พระบรมบรรพต หรือที่เรียกกันติดปากว่า ภูเขาทอง เริ่มสร้างตั้งแต่สมัยรัชกาลที่ ๓ แต่การก่อสร้างพระเจดีย์มีอุปสรรคมากเนื่องจากบริเวณวัดสระเกศนี้อยู่ใกล้คลอง เป็นที่ลุ่มและดินอ่อนตัวมาก ไม่สามารถทานน้ำหนักของจดีย์ไหว จึงทรุดตัวลงแม้จะพยายามสร้างใหม่ก็กลับทรุดลงเช่นเดิม จึงได้เลิกราแต่เพียงเท่านั้น ต่อมาในสมันรัชกาลที่ ๔ ได้โปรดให้ก่อสร้างภูเขาทองขึ้นใหม่ โดยแปลงพระเจดีย์องค์เดิมให้เป็นภูเขา ก่อพระเจดียไว้บนยอดเขาและพระราชทานนามว่า “ บรมบรรพต ” ภายในพระเจดีย์ของภูเขาทองมีพระบรมสารีริกธาตุบรรจุอยู่ และเนื่องจากภูเขาทองเป็นปูชนียสถานที่สำคัญแห่งหนึ่งของชาติ จึงได้รับการบูรณะซ่อมแซมให้อยู่ในสภาพที่ดีเรื่อยมาจนถึงปัจจุบันนี้

ทางวัดสระเกศได้จัดให้มีงานนมัสการพระบรมธาตุบนเจดีย์ภูเขาทอง ในวันขึ้น ๑๓ , ๑๔ และ ๑๕ ค่ำ เดือน ๑๒ ของทุกปี ถ้าใครว่างก็น่าจะหาโอกาสไปกราบนมัสการพระบรมธาตุ และชมความงามของสถานที่ต่าง ๆ ในบริเวณวัดสระเกศกันบ้าง