พิพิธภัณฑ์สถานแห่งชาติถลาง ตั้งอยู่บริเวณสี่แยกอนุสาวรีย์ท้าวเทพกระษัตรี ท้าวศรีสุนทร ห่างจากอนุสาวรีย์ไปทางถนนสายป่าคลอกประมาณ 200 เมตร มีเนื้อที่ 13 ไร่ อยู่ในเขตพื้นที่ หมู่ที่ 3 ตำบลศรีสุนทร อำเภอถลาง จังหวัดภูเก็ต

ประวัติความเป็นมา

พิพิธภัณฑ์สถานแห่งชาติถลาง เป็นพิพิธภัณฑ์สถานแห่งชาติประจำจังหวัดภูเก็ต ซึ่งเป็นท้องถิ่นที่มีเกียรติประวัติในการปกป้องเอกราชของชาติในสงครามเก้าทัพ สมัยกรุงรัตนโกสินทร์นาม “ถลาง” ได้รับการจารึกไว้ในประวัติศาสตร์ชาติไทย เมื่อท้าวเทพกระษัตรี ท้าวศรีสุนทร ได้ประกอบวีรกรรมขับไล่อริราชศัตรูให้พ้นจากแผ่นดินไทย ในปี พ.ศ. 2328 ในวาระครบรอบ 200 ปี ศึกถลาง คือในปี พ.ศ. 2528 ชาวจังหวัดภูเก็ตจึงได้ร่วมมือกับกรมศิลปากร ดำเนินการก่อสร้างพิพิธภัณฑ์สถานแห่งชาติถลางขึ้นเพื่อเป็นอนุสรสถานเชิดชูเกียรติของสองวีรสตรี และเพื่อเป็นแหล่งรวบรวมการจัดการแสดงให้ความรู้ทางด้านประวัติศาสตร์ โบราณคดี ศิลปวัฒนธรรม ของจังหวัดภูเก็ตและพื้นที่ใกล้เคียงแถบชายฝั่งทะเลอันดามัน รวมทั้งเป็นสถานที่อนุรักษ์มรดกศิลปวัฒนธรรมและสนับสนุนกิจการด้านการท่องเที่ยวของภูเก็ต อาคารพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติถลาง ได้เริ่มก่อสร้างเมื่อปี พ.ศ. 2528 แล้วดำเนินการเป็นทางการเมื่อปี พ.ศ. 2532 โดย สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา สยามบรมราชกุมารี เสด็จพระราชดำเนินทรงเปิดพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติถลาง เมื่อวันที่ 14 มีนาคม 2532

ลักษณะอาคาร

การออกแบบก่อสร้างอาคารพิธภัณฑสถานแห่งชาติถลางสถาปนิกได้นำรูปแบบสถาปัตยกรรมพื้นถิ่นภาคใต้มาประยุกต์เป็นอาคารพิพิธภัณฑ์ที่คงทนถาวร โดยยังคงรักษาลักษณะบ้านท้องถิ่นของชาวภูเก็ตไว้ เช่น ลักษณะเรือนไม้มีหลังคา 3 ด้าน โดยมีด้านหน้าเป็นรูปจั่ว ยกพื้นที่สูง หลังคามุงจาก ฝาเรือนเป็นไม้ขัดแตะ และไม้ไผ่สานลายปิดจั่ว เป็นต้น อาคารพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติถลาง จึงเป็นอาคารที่ทรงคุณค่าในแง่ของการอนุรักษ์รูปแบบศิลปะสถาปัตยกรรมท้องถิ่น และจากการประกวดผลงานด้านสถาปัตยกรรมดีเด่น ประเภทส่งเสริมศิลปะและวัฒนธรรม ชื่อรางวัล Gold Medal อันเป็นผลงานการออกแบบของ นายอุดม สกุลพาณิชย์

การจัดแสดง

การจัดแสดงนิทรรศการถาวรภายในอาคารจัดแสดงทั้ง 2 หลัง เน้นการนำเสนอเนื้อหาเรื่องราวทางด้านประวัติศาสตร์ โบราณคดี ชาติพันธุ์วิทยา และศิลปวัฒนธรรมของจังหวัดภูเก็ตและพื้นที่ใกล้เคียง ดังนี้

1. สมัยก่อนประวัติศาสตร์ แสดงความเป็นอยู่ของมนุษย์สมัยก่อน ประวัติศาสตร์ แหล่งโบราณคดีสมัยก่อนประวัติศาสตร์ แถบชายฝั่งทะเลอันดามัน และโบราณวัตถุซึ่งได้จากการสำรวจขุดค้น

2. อารยธรรมอินเดียบนคาบสมุทรภาคใต้แสดงถึงความสัมพันธ์ระหว่างอินเดียกับดินแดนคาบสมุทรภาคใต้ของประเทศไทยที่มีมาแต่โบราณนับพันปี โดยยังคงมีศิลปะโบราณวัตถุเป็นหลักฐานสำคัญ ได้แก่ เทวรูปพระนารายณ์ หรือพระวิษณุ รวมถึงพระพิมพ์ดินดิบแบบต่างๆ สถูปจำลอง ลูกปัด เป็นต้น

3. ประวัติศาสตร์ของจังหวัดภูเก็ต แสดงเรื่องเกี่ยวกับจังหวัดภูเก็ตนับแต่อดีต เหตุการณ์สำคัญทางประวัติศาสตร์ เช่น เหตุการณ์เมื่อครั้งศึกถลาง ความเจริญรุ่งเรืองของภูเก็ตในสมัยพระยารัษฎานุประดิษฐ์มหิศรภักดี เป็นต้น

4. ชาติพันธุ์วิทยา แสดงเอกลักษณ์ ด้านศิลปวัฒนธรรม ขนบธรรมเนียมประเพณีความเป็นอยู่ อาชีพ เครื่องมือเครื่องใช้ ของกลุ่มชนผู้อาศัยอบยู่ในจังหวัดภูเก็ต เช่น เกี่ยวกับวิถีชีวิตชาวจีน ชาวเล การทำเหมืองแร่ การทำสวนยางพารา เป็นต้น