อดีต...... หว้ากอ เป็นชื่อหมู่บ้านเล็ก ๆ ในตำบลคลองวาฬ ห่างจากตัวเมืองประจวบคีรีขันธ์ประมาณ 10 กิโลเมตร ความสำคัญของหมู่บ้านนี้เคยเป็นสถานที่ที่พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 4 ได้ทรงคำนวณไว้ว่าจะเกิดสุริยุปราคาเต็มดวง สามารถมองเห็นได้ชัดเจนที่นี่ ในวันที่ 18 สิงหาคม พ.ศ. 2411 ทั้งยังเสด็จพระราชดำเนินมาทอดพระเนตรสุริยุปราคา ณ ที่แห่งนี้พร้อมพระราชโอรส พระราชธิดาและข้าราชบริพาร ตลอดจนทรงมีพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ชาวต่างชาติได้มีโอกาสร่วมชมปรากฏการณ์ครั้งนี้ด้วย ต่อมาพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าฯ ทรงประชวรด้วยไข้ป่าอันเนื่องมาจากการเสด็จหว้ากอในครั้งนั้น และแล้วหว้ากอก็ถูกลืมไปเป็นเวลานาน ค่ายหลวงและพลับพลาที่ประทับถูกทิ้งให้ปรักหักพังไปตามสภาพเนิ่นนานจนกระทั่งปี พ.ศ. 2525 รัฐบาลได้ประกาศให้วันที่ 18 สิงหาคม ของทุกปีเป็นวันวิทยาศาสตร์แห่งชาติ ในการนี้สมเด็จพระบรมโอรสาธิราชฯ ได้เสด็จแทนพระองค์มาวางศิลาฤกษ์ ณ พระบรมราชา-นุสาวรีย์พระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ในวันที่ 14 กันยายน พ.ศ. 2525

ต่อมาในปี พ.ศ.2532 คณะรัฐมนตรีมีมติเห็นชอบในหลักการโครงการอุทยานวิทยาศาสตร์พระจอมเกล้าฯ จัดเป็นโครงการระดับชาติ หลังจากนั้นปี พ.ศ. 2536 พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพลอดุลยเดช พระราชทานชื่อโครงการว่า "อุทยานวิทยาศาสตร์พระจอมเกล้า ณ หว้ากอ จังหวัดประจวบคีรีขันธ์" โดยมอบให้กรมการศึกษานอกโรงเรียน กระทรวงศึกษาธิการดูแล หว้ากอจึงกลับมามีชีวิตชีวาอีกครั้งหนึ่ง โดยกระทรวงศึกษาธิการได้ประกาศจัดตั้งเป็นสถานศึกษาสังกัดส่วนกลางเมื่อวันที่ 16 มิถุนายน 2536 เพื่อเทิดพระเกียรติองค์พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว พระบิดาแห่งวิทยาศาสตร์ไทย และสนองนโยบายการกระจายโอกาสในการเรียนรู้ด้านวิทยาศาสตร์ เทคโนโลยี ดาราศาสตร์และอวกาศ และด้านสิ่งแวดล้อมแก่นักเรียน นักศึกษา เยาวชนและประชาชนทั่วประเทศ โดยเฉพาะเด็กและเยาวชนในเขตภาคใต้และภาคกลาง มีการเวนคืนที่ดิน จัดสร้างอาคารดาราศาสตร์ ฐานการเรียนการสอน ระบบสาธารณูปโภค และจัดกิจกรรมการเรียนรู้ในรูปแบบต่างๆ

ปัจจุบัน...... พระบรมราชานุสาวรีย์พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว พระบิดาแห่งวิทยาศาสตร์ไทย ประดิษฐานอยู่บริเวณที่เคยเป็นค่ายหลวงหว้ากอเมื่อปี พศ. 2411 ในวันที่ 18 สิงหาคม ของทุกปี ประชาชนในจังหวัดประจวบคีรีขันธ์ จะจัดพิธีถวายสักการะพระบิดาแห่งวิทยาศาสตร์ไทย พร้อมทั้งจัดกิจกรรมทางวิทยาศาสตร์เป็นประจำทุกปี นอกจากนี้ ยังมีการตัดถนนเลียบทางรถไฟเพื่อให้ประชาชนทั่วไปสัญจรไปมาโดยไม่ผ่านพื้นที่ของทางอุทยานฯ อาคารที่พร้อมให้บริการเป็นฐานการเรียนรู้ ได้แก่อาคารดาราศาสตร์และอวกาศจัดกิจกรรมการเรียนรู้ใน 5 ฐานการเรียน อาทิฐานเทคโนโลยีอวกาศ ฐานราชวงศ์ไทยกับดาราศาสตร์ ฐานความเป็นไปในจักรวาล ฐานมนุษย์กับดวงดาว อาคารฐานการเรียนการสอนอาทิ ฐานนกและแมลง ฐานสวนผีเสื้อ ฐานระบบนิเวศชายฝั่ง ฐานพลังงาน ฐานวิวัฒนาการคมนาคมและขนส่ง ฐานพระบิดาแห่งวิทยาศาสตร์ไทย และค่ายวิทยาศาสตร์หว้ากอซึ่งมีให้สถานศึกษาและกลุ่มเป้าหมายเลือกถึง 8 หลักสูตร อาทิค่ายครอบครัว ค่ายปักษี ค่ายอนุรักษ์พลังงาน ค่ายสอนน้องดูดาว เป็นต้น

การจัดกิจกรรมการเรียนรู้ กิจกรรมที่อุทยานวิทยาศาสตร์พระจอมเกล้า ณ หว้ากอ จัดและให้บริการ จะแบ่งเป็น 3 รูปแบบคือรูปแบบ School Programme ที่เปิดโอกาสให้สถานศึกษาส่งครูอาจารย์มาวางแผนและกำหนดหลักสูตรร่วมกับหว้ากอ แล้วจัดส่งเด็กมาเรียนรู้เป็นรายกลุ่มรายห้องเรียน

อนาคต...... ในอนาคตอันสั้น โครงการที่ดำเนินงานต่อไปของอุทยานวิทยาศาสตร์พระจอมเกล้า ณ หว้ากอ ตามแผนแม่บท เพื่อเป็นแหล่งการเรียนรู้ของเด็กและเยาวชนที่เต็มรูปแบบ คือ
1. พิพิธภัณฑ์สัตว์น้ำ ซึ่งดำเนินการก่อสร้างตั้งแต่ปี 2543 จะแล้วเสร็จในวันที่ 22 มีนาคม 2545 เป็นโลกใต้ทะเลขนาดใหญ่ มีความสมบูรณ์สำหรับการเรียนรู้ของเยาวชนและประชาชน
2. ท้องฟ้าจำลอง เป็นท้องฟ้าจำลองที่ทันสมัย สมบูรณ์และมีความพร้อมในการให้บริการการเรียนรู้ด้านอวกาศและดาราศาสตร์สำหรับเด็ก เยาวชนและประชาชนในเขตภาคใต้ และภาคกลางตลอดจนเยาวชนทั่วประเทศ โดยไม่ต้องสิ้นเปลืองค่าใช้จ่ายในการเดินทางไปกทม.

หอดูดาว ซึ่งปัจจุบันอุทยานหว้ากอมีกล้องโทรทรรศน์ขนาดใหญ่ได้มาตรฐาน ขนาด 16 นิ้วและกล้องขนาดมาตรฐาน 4 – 10 นิ้ว ไว้บริการแก่เยาวชนและประชาชน โครงการเหล่านี้จะเปิดให้บริการในอนาคตอันใกล้นี้ เพื่อเป็นอนุสรณ์สถานพระบิดาแห่งวิทยาศาสตร์ไทย ผู้ทรงพระราชทานแนวทางการพัฒนาประเทศด้วยวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีมาแต่โบราณและเป็นการกระจายโอกาสในการเรียนรู้ด้านวิทยาศาสตร์ ดาราศาสตร์ เทคโนโลยีและสิ่งแวดล้อม สำหรับนักเรียน นักศึกษา เยาวชนและประชาชน ในเขตภาคใต้ ภาคกลางและทั่วประเทศ ต่อไป