ความเป็นมา
ป่าเขาหลวง ได้รับอนุมัติจากกรมป่าไม้ให้จัดตั้งเป็นวนอุทยานเขาหลวง เมื่อวันที่ 27 กุมภาพันธ์ 2539 ครอบคลุมพื้นที่ป่าสงวนแห่งชาติป่าเขาหลวง แปลง 1 ท้องที่จังหวัดนครสวรรค์และป่าสงวนแห่งชาติป่าเขาหลวง แปลง 2 ท้องที่จังหวัดอุทัยธานีมีเนื้อที่ตามแนวเขตป่าอนุรักษ์ในเขตป่าสงวนแห่งชาติที่ใช้ดำเนินการจัดตั้ง วนอุทยานรวม 2 แปลงติดต่อกัน รวมทั้งสิ้น 59,375 ไร่ หรือ 95 ตารางกิโลเมตรวนอุทยานเขาหลวง มีสภาพพื้นที่เป็นภูเขาสูงชัน ตั้งอยู่โดดเดี่ยวบนพื้นที่ราบ มียอดเขาสูงสุดคือ ยอดเขาหลวง สูงเท่ากับ 772 เมตรจากระดับน้ำทะเลปานกลาง เป็นแหล่งต้นน้ำลำธารหล่อเลี้ยงชุมชนที่อาศัยอยู่โดยรอบมาตั้งแต่อดีต มีทรัพยากรป่าไม้ที่มีคุณค่า ทั้งสภาพป่าดงดิบ ป่าเบญจพรรณ ป่าเต็งรังและมีพืชสมุนไพรที่มีค่า และหายากจำนวนมาก เป็นแหล่งที่อยู่อาศัยที่สำคัญของสัตว์ป่านานาชนิด นอกจากนี้ยังมีแหล่งท่องเที่ยวที่น่าสนใจ ได้แก่ ธรรมชาติบนยอดเขาหลวง จุดชมวิวบนสันเขา/หน้าผา ถ้ำ ฯลฯ

วนอุทยานเขาหลวง นับว่ามีสภาพธรรมชาติที่สวยงาม อากาศบนยอดเขาเย็นสบาย เหมาะแก่การท่องเที่ยว พักผ่อนหย่อนใจ และอยู่ไม่ห่างไกลชุมชนมากนักในอดีตที่ผ่ามาพบว่าทรัพยากรธรรมชาติในเขตวนอุทยานเขาหลวงได้ถูกบุกรุกทำลายจากมนุษย์ โดยเฉพาะการลักลอบตัดไม้ทำลายป่า การล่าสัตว์ การลักลอบหาของป่าและพืชสมุนไพรโดยปราศจากการควบคุม ตลอดจนปัญหาด้านไฟป่า ทำให้ทรัพยากรธรรมชาติในวนอุทยานเขาหลวงเสื่อมโทรมลงจนใกล้วิกฤติ โดยเฉพาะปัญหาในเรื่องแหล่งน้ำตามลำห้วยลำธาร ที่ในอดีตมีน้ำไหลตลอดปี ต้องเหือดแห้งลงในฤดูแล้ง ทำให้ไม่มีน้ำหล่อเลี้ยงในชุมชนรอบๆได้ อีกทั้งสภาพธรรมชาติที่สวยงามก็ถูกทำลายลง จึงทำให้ราษฎรที่อาศัยอยู่ใกล้เคียง ตลอดจนหน่วยงานราชการ วัด และสื่อมวลชน ได้เสนอแนะให้ทางราชการเร่งหามาตรการที่จะอนุรักษ์ และฟื้นฟูทรัพยากรธรรมชาติแห่งนี้ ให้กลับมาอุดมสมบูรณ์อีกครั้ง ดังนั้นกรมป่าไม้ โดยป่าไม้เขตนครสวรรค์ จึงได้ดำเนินการประกาศจัดตั้งเป็นวนอุทยานเขาหลวงขึ้นมา เพื่อให้ได้รับการจัดการทางด้านวิชาการ อย่างมีระบบแบบแผนที่ถูกต้อง เอื้ออำนวยประโยชน์ในด้านการอนุรักษ์และส่งเสริมการท่องเที่ยว แก่ประชาชนโดยส่วนรวมตลอดไป

วัตถุประสงค์ของการจัดตั้งวนอุทยาน
1.เพื่ออนุรักษ์และฟื้นฟูแหล่งต้นน้ำลำธารและทรัพยากรธรรมชาติในพื้นที่วนอุทยาน โดยเฉพาะด้านป่าไม้และสัตว์ป่า ให้คงความอุดมสมบูรณ์ตามธรรมชาติ เอื้ออำนวยประโยชน์ต่อสังคมอย่างยั่งยืนตลอดไป
2.เพื่อศึกษา ค้นคว้า ทดลอง และวิจัยทางด้านวิชาการเกี่ยวกับทรัพยากรธรรมชาติในพื้นที่วนอุทยาน
3.เพื่อส่งเสริมและพัฒนาพื้นที่ให้เป็นแหล่งศึกษาหาความรู้ทางธรรมชาติด้านการอนุรักษ์ทรัพยากรป่าไม้และสัตว์ป่า มุ่งเน้นการใช้ประโยชน์ในรูปแบบการฝึกอบรม การทัศนศึกษา และการเข้าค่ายพักแรมของนักเรียน นิสิต นักศึกษา และประชาชนโดยทั่วไป
4.เพื่อส่งเสริมและพัฒนาพื้นที่ให้เป็นแหล่งท่องเที่ยวพักผ่อนหย่อนใจ ของประชาชนโดยทั่วไป รองรับนโยบายการส่งเสริมด้านการท่องเที่ยวของจังหวัดนครสวรรค์ และจังหวัดใกล้เคียงต่อไปในอนาคต

แหล่งท่องเที่ยวพักผ่อนหย่อนใจหรือศึกษาธรรมชาติ
1จุดชมวิวยอดเขาเขียว-ยอดเขาหลวง ที่ความสูง 772 เมตรจากระดับน้ำทะเล
สามารถชมทิวทัศน์ในระดับสูงของจังหวัดนครสวรรค์และจังหวัดอุทัยธานีได้ เส้นทางเดินขึ้นเขามีความลาดชันมาก และท้าทายสำหรับนักผจญภัย พื้นที่รองรับการพักแรมบนยอดเขาจำนวน 10 เต้นส์(20 คน) ระยะทางประมาณ 4-5 กิโลเมตร ใช้เวลาเดินทางขาขึ้นประมาณ 4-5 ชั่วโมง เหมาะสำหรับนักผจญภัย นักเรียน นักศึกษาและประชาชนโดยทั่วไป ช่วงเวลาในการท่องเที่ยวระหว่างเดือนตุลาคม-เดือนกุมภาพันธ์

2จุดชมวิวหลังสำนักงานวนอุทยานเขาหลวง เป็นเส้นทางเดินป่าศึกษาธรรมชาติระยะสั้น บนยอดเขาสามารถชมทิวทัศน์ในระดับสูงที่ลดหลั่นลงมาของจังหวัดนครสวรรค์ได้ พื้นที่รองรับ
การพักแรมบนยอดเขาจำนวน 10 เต้นส์(20 คน) ระยะทางประมาณ 3-5 กิโลเมตร ใช้เวลาเดินทางประมาณ 1-2 ชั่วโมง เหมาะสำหรับนักเรียน นักศึกษาและประชาชนโดยทั่วไป ช่วงเวลาในการท่องเที่ยวระหว่างเดือนตุลาคม-เดือนกุมภาพันธ์

3ถ้ำธารทิพย์ อยู่บริเวณหลังสำนักงานวนอุทยานเขาหลวง ระยะทางประมาณ 300 เมตรถึงปากถ้ำ การชมถ้ำใช้เวลาประมาณ 1-2 ชั่วโมง ภายในมีห้องต่างๆมากกว่า 12 ห้อง มีหินงอกหินย้อยที่มีลักษณะแตกต่างกันไปตามจินตนาการ ซึ่งเป็นถ้ำที่ยังคงความสมบูรณ์และเป็นธรรมชาติมากที่สุด เหมาะสำหรับนักเรียน นักศึกษาและประชาชนโดยทั่วไป ช่วงเวลาในการท่องเที่ยวระหว่างเดือนตุลาคม-เดือนเมษายน

4น้ำตกหินดาต,น้ำตกโกรกพนม,น้ำตกโกรกเสลา,น้ำตกโกรกกระแป๋ง และน้ำตกโกรกซ่า
เหมาะสำหรับนักเรียน นักศึกษาและประชาชนโดยทั่วไป ช่วงเวลาในการท่องเที่ยวระหว่างเดือนมิถุนายน-เดือนกันยายน

5ลานกางเต้นส์ บริเวณสำนักงานวนอุทยานเขาหลวง พื้นที่รองรับการพักแรมได้ จำนวน 200-300 คน มีลานสำหรับทำกิจกรรม และมีเส้นทางเดินป่าศึกษาธรรมชาติระยะสั้นอยู่ในโซนเดียวกัน มีห้องน้ำระบบไฟฟ้าและร้านค้า สวัสดิการในการอำนวยความสะดวก เหมาะสำหรับนักเรียน นักศึกษาและประชาชนโดยทั่วไป

6เส้นทางเดินป่าศึกษาธรรมชาติ สำหรับนักเรียน นักศึกษาและประชาชนโดยทั่วไปที่ต้องการศึกษาธรรมชาติ ในผืนป่าเขาหลวง จำนวน 2 เส้นทาง ระยะทาง 3-5 กิโลเมตรเส้นทางเดินป่าจะผ่านถ้ำธารทิพย์ จำนวน 1 เส้นทาง สำหรับกิจกรรมนี้ใช้ระยะเวลา 1 วัน
 

ลักษณะภูมิประเทศ
เป็นภูเขาสูงชัน ตั้งอยู่โดดเดี่ยวบนพื้นที่ราบทางทิศตะวันตกของจังหวัดนครสวรรค์ มียอดเขาหลวงเป็นยอดเขาสูงสุดสูง 772 เมตรจากระดับน้ำทะเลปานกลาง และยอดเขาเขียวเป็นยอดเขาสูงรองลงมาสูง 762 เมตร จากระดับน้ำทะเลปานกลาง สภาพโดยทั่วไปเป็นภูเขาหินปูน สูงสลับซับซ้อน พื้นที่ส่วนใหญ่มีความลาดชันมากกว่า 35% ป่าบนยอดเขามีความอุดมสมบูรณ์เป็นแหล่งที่อยู่อาศัยของสัตว์ป่านานาชนิด เป็นแหล่งต้นน้ำลำธารของคลองวังม้าและคลองบางละมุงในเขตจังหวัดนครสวรรค์

พืชพรรณและสัตว์ป่า
ป่าเบญจพรรณ เป็นป่าโปร่งผสมผลัดใบมีไม้ขนาดเล็ก-กลาง มีไม้ไผ่ขึ้นหนาแน่น พันธุ์ไม้ที่พบได้แก่ มะกอก เสี้ยว งิ้วป่า ตะแบก แดง ประดู่ เป็นต้น
ป่าเต็งรัง พบบริเวณเชิงเขาที่สูงไม่มากนัก มีไม้ขนาดเล็กเป็นส่วนใหญ่ มีหญ้าปกคลุมพื้นป่า ไฟไหม้เกือบทุกปี พันธุ์ไม้ที่พบได้แก่ เต็ง รัง ประดู่ พลวง เหียง มะค่าแต้ ไผ่รวก เป็นต้น
ป่าดิบแล้ง พบบริเวณยอดเขา หุบเขา ลำห้วย พื้นป่ารกทึบ ประกอบด้วยไม้พุ่มเถาวัลย์ หวาย กล้วยไม้ พันธุ์ไม้ที่พบได้แก่ ตะเคียนทอง ยางขาว มะไฟป่า ตีนเป็ด สมพง เสลา ยมหิน เป็นต้น

ยอดเขาหลวง
ยอดเขาหลวง เป็นยอดเขาสูงสุดสูง 772 เมตรจากระดับน้ำทะเลปานกลาง บนยอดเขามีอากาศเย็นสบาย และหนาวมากในฤดูหนาว มีจุดชมวิวที่สวยงาม มีบ่อขุดทองคำ ถ้ำน้ำและบ่อน้ำซับ

ถ้ำบ่อยา
ถ้ำบ่อยา เป็นถ้ำขนาดใหญ่มีความซับซ้อน เป็นที่ตั้งของวัดบ่อถ้ำยา อยู่บริเวณตอนเหนือของเทือกเขาหลวง

ถ้ำเขาพระ
ถ้ำเขาพระ เป็นถ้ำขนาดเล็ก มีความสวยงามตามธรรมชาติ

สถานที่ติดต่อ
วนอุทยานเขาหลวง
ต.วังม้า อ. ลาดยาว จ. นครสวรรค์ 60150
โทรศัพท์ 0 5622 1140, 0 5623 1416 โทรสาร 0 5622 2735 อีเมล reserve@dnp.go.th

การเดินทาง
รถยนต์
เดินทางจากจังหวัดนครสวรรค์ไปตามทางหลวงหมายเลข 1 (สายนครสวรรค์-กำแพงเพชร) ถึงตลาดหนองเบน ระยะทาง 17 กิโลเมตร เลี้ยวซ้ายสู่ทางหลวงหมายเลข 1072 (สายอำเภอลาดยาว) ถึงแยกเข้าวัดศรีอุทุมพร ระยะทาง 5 กิโลเมตร แล้วเลี้ยวซ้ายเข้าวัดศรีอุทุมพรอีก 7 กิโลเมตร ก็จะถึงวนอุทยานเขาหลวง รวมระยะทางจากจังหวัดนครสวรรค์ถึงวนอุทยานเขาหลวงเป็นระยะทาง 29 กิโลเมตร