ห้องแสดงกระต่ายขูดมะพร้าวรูปทรงต่าง ๆ ที่มีรูปแบบหาชมได้ยาก ห้องแสดงการละเล่นพื้นเมือง เช่น หนังตะลุง โนรา ลิเกป่า ห้องแสดงวิถีชีวิตชาวใต้ เช่น การแสดงการละเล่นและของเล่นเด็ก เช่น การเล่นซัดราว การเล่นว่าว ลูกข่าง ห้องแสดงประเพณีการบวช ห้องแสดงการรักษาพยาบาลแบบโบราณ สถาบันมีห้องพักไว้บริการนักท่องเที่ยว ห้องสัมมนา

และร้านขายสินค้าพื้นเมือง เช่น หัตถกรรมกระจูด หัตถกรรมปาหนัน หัตถกรรมย่านลิเภา ผ้าทอเกาะยอ ผลิตภัณฑ์จากเปลือกหอย ผลิตภัณฑ์จากกะลามะพร้าว เครื่องเงิน เป็นต้น สถาบันได้รับรางวัลอุตสาหกรรมท่องเที่ยว จากการท่องเที่ยวแห่งประเทศไทย ประเภทแหล่งท่องเที่ยวดีเด่นทางวัฒนธรรมและโบราณสถาน ปี ๒๕๔๓

จากจุดชมวิวของสถาบันสามารถ มองเห็นทัศนียภาพที่สวยงามของทะเลสาบสงขลา เปิดให้ผู้สนใจเข้าชมทุกวัน ระหว่างเวลา ๐๘.๓๐-๑๗.๐๐ น. ค่าเข้าชม ผู้ใหญ่ ๓๐ บาท เด็ก ๑๐ บาท ชาวต่างประเทศ ๖๐ บาท เด็กชาวต่างประเทศ ๓๐ บาท สอบถามรายละเอียดเพิ่มเติม โทร. ๐ ๗๔๓๓ ๑๑๘๔–๙

ประวัติ

ความเป็นมาของสถาบันทักษิณคดีศึกษา เริ่มต้นตั้งแต่วิทยาลัยวิชาการศึกษา ได้เปิดวิทยาเขต ประจำภาคใต้ขึ้นที่จังหวัดสงขลา
เมื่อ พ.ศ. 2511 เนื่องจากนิสิต ที่เรียนวิชาโทภาษาไทย ต้องเรียน รายวิชาคติชนวิทยา นิสิตรุ่นแรกได้ออกปฏิบัติภาคสนามระหว่างวันที่ 16 – 24 พฤษภาคม พ.ศ. 2513 ณ อำเภอสทิงพระและอำเภอระโนด จังหวัดสงขลา ผลจากการเก็บข้อมูลครั้งนั้นทำให้ได้ ้ข้อมูลวัฒนธรรมเป็นจำนวนมาก ทั้งที่เป็นวัตถุของจริง สมุดข่อย และข้อมูลที่เป็นมุขปาฐะ ข้อมูลเหล่านั้นนับเป็นองค์ความรู้ที่มีคุณค่ายิ่ง นอกจากเป็นแรงบันดาลใจให้มีการจัดเก็บอย่าง เป็นระบบและมีเป้าหมาย จนเกิดเป็น “ห้องวรรณกรรมท้องถิ่นภาคใต้” แล้ว ยังก่อให้เกิดเป็น โครงการ “ศูนย์ส่งเสริมภาษาและวัฒนธรรม ภาคใต้” ขึ้นเมื่อวันที่ 14 พฤศจิกายน 2518 และในปลายปีเดียวกันนี้ได้รับงบประมาณแผ่นดินเพื่อก่อสร้างอาคารเรียนไทยคดีศึกษา และศูนย์ ส่งเสริม ภาษาและวัฒนธรรมภาคใต้ 1 หลัง เป็นเงิน 4,589,200 บาท โดยสร้างขึ้นในบริเวณ มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ สงขลา สร้างเสร็จเมื่อ พ.ศ. 2521 พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว สมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ พร้อมด้วยสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราช กุมารี ได้เสด็จฯ เปิดอาคารนี้เมื่อวันที่ 13 กันยายน พ.ศ. 2522 ต่อมาทบวงมหาวิทยาลัย ได้ให้ ความเห็นชอบยกฐานะศูนย์ส่งเสริมฯ ขึ้นเป็น “สถาบันทักษิณคดีศึกษา” ในคราวประชุมกรรมการ ทบวงฯ ครั้งที่ 5/2523 เมื่อวันที่ 8 พฤษภาคม 2523 และรัฐมนตรีว่าการทบวงมหาวิทยาลัย ได้อนุมัติเมื่อวันที่ 2 มิถุนายน พ.ศ. 2523

ต่อมาได้มีการเตรียมขยายงานของสถาบันทักษิณคดีศึกษา โดยมหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ ได้นำเข้าบรรจุไว้ในแผนพัฒนาการศึกษาระดับอุดมศึกษาระยะที่ 5 (พ.ศ. 2525 – 2529) และ การขยายงานได้กำหนดให้ดำเนินการในพื้นที่ของมหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ สงขลา แต่ในระหว่างที่โครงการเข้าสู่การพิจารณา สะพานติณสูลานนท์ ซึ่งเป็นสะพานเชื่อม ระหว่าง เกาะยอกับแผ่นดินใหญ่ได้ก่อสร้างแล้วเสร็จในปี พ.ศ. 2529 สถาบันทักษิณคดีศึกษา ซึ่งขณะนั้น ศาสตราจารย์สุธิวงศ์ พงศ์ไพบูลย์ ดำรงตำแหน่งผู้อำนวยการสถาบันฯ ได้พิจารณาเห็นว่า ทรัพยากรทางด้านวัฒนธรรมของภาคใต้ มีนัยสำคัญยิ่งต่อการที่จะนำมาใช้ ประโยชน์ใน การพัฒนาประเทศทั้งด้านเศรษฐกิจ สังคม การเมืองและการปกครอง แต่จะต้อง ขยายงานด้าน พิพิธภัณฑ์คติชนวิทยาและด้านอื่น ๆ ที่เกี่ยวโยงกันให้ครบวงจรและมีศักยภาพสูงพอ ซึ่งขณะนั้น สถาบันฯ ได้เตรียมาการไว้มากพอที่จะเป็นฐานไปสู่ศักยภาพอันสมบูรณ์ได้ แต่จะต้อง ย้ายสถานที่ ตั้งสถาบันฯ ไปยังที่แห่งใหม่ที่สามารถดำเนินการธุรกิจทางวัฒนธรรมได้สมบูรณ์ โดยเฉพาะการ มีพิพิธภัณฑ์คติชนวิทยาซึ่งจะต้องใช้พื้นที่ในการดำเนินการมาก จากการศึกษา จัดหาสถานที่ ได้พบว่าบริเวณเกาะยอเป็นสถานที่ที่เหมาะสมที่สุด คือบริเวณบ้านอ่าวทราย หมู่ที่ 1 โดยในระยะ แรกสามารถจัดหาที่ดินสำหรับก่อสร้างได้ประมาณ 22ไร่

สำนักงบประมาณได้อนุมัติงบประมาณแผ่นดินให้ก่อสร้างสถาบันทักษิณคดีศึกษาแห่งใหม่ ที่บ้านอ่าวทราย หมู่ที่1 ตำบลเกาะยอ โดยจัดสรรงบประมาณให้ จำนวน 21,374,097 บาท โดยผูกพันเป็นระยะเวลา 3 ปี (งบประมาณปี 2530 – 2532) การก่อสร้างได้ทำพิธีวางศิลาฤกษ์ เมื่อวันที่ 7 พฤศจิกายน 2530 โดย ฯพณฯ พลเอกเปรม ติณสูลานนท์ นายกรัฐมนตรีในขณะนั้น เป็นประธานประกอบพิธี เมื่อการก่อสร้าง แล้วเสร็จสถาบันฯ ได้ ย้ายที่ทำการจาก มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ ภาคใต้ มาอยู่ที่เกาะยอในปี พ.ศ. 2533 และได้ทำพิธีอย่างเป็น ทางการเมื่อวันที่ 22 กันยายน พ.ศ. 2534 โดยสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา สยามบรมราชกุมารีฯ ได้ทรงพระกรุณาเสด็จฯ เป็นองค์ประธานในพิธี
 

การเดินทาง อยู่ห่างจากตัวเมืองสงขลาประมาณ ๑๘ กิโลเมตร ตามทางหลวงสายลพบุรีราเมศวร์ และเลี้ยวซ้ายที่สี่แยกบ้านน้ำกระจาย ไปตามทางหลวงสาย ๔๑๔๖ ทางไปเกาะยอ ใกล้สะพานติณสูลานนท์ ช่วง ๒ หรือนั่งรถโดยสารประจำทางจากหอนาฬิกาในตัวเมือง ลงที่สี่แยกบ้านน้ำกระจาย และต่อรถมอเตอร์ไซด์