ลักษณะภูมิอากาศ
สภาพภูมิอากาศของอุทยานแห่งชาติหมู่เกาะพยาม อยู่ในเขตลมมรสุม ฝนจะเริ่มตกตั้งแต่กลางเดือนพฤษภาคมถึงกลางเดือนตุลาคม ซึ่งในช่วงเดือนมิถุนายน-กันยายน เป็นช่วงฝนชุกมาก ฤดูหนาวเริ่มตั้งแต่กลางเดือนตุลาคมถึงกลางเดือนกุมภาพันธ์ อากาศไม่หนาวจัดเพราะอยู่ไกลจากอิทธิพลของอากาศหนาวพอสมควร แต่บางครั้งอาจมีฝนตกได้เนื่องจากลมมรสุมตะวันออกเฉียงเหนือที่พัดผ่านอ่าวไทยพาเอาฝนมาตก ฤดูร้อนเริ่มตั้งแต่กลางเดือนกุมภาพันธ์ถึงกลางเดือนพฤษภาคม จะมีลมจากทิศตะวันออกเฉียงใต้พัดมาปกคลุม ทำให้อากาศร้อนโดยทั่วไป อากาศจะร้อนสุดในเดือนเมษายน แต่ไม่ร้อนมากนักเนื่องจากภูมิประเทศเป็นคาบสมุทรอยู่ใกล้ทะเล กระแสลมและไอน้ำจากทะเลทำให้อากาศคลายความร้อนลงไปมาก

พืชพรรณและสัตว์ป่า
สังคมพืชในพื้นที่อุทยานแห่งชาติหมู่เกาะพยามสามารถจำแนกออกเป็น

ป่าชายเลน มีความอุดมสมบูรณ์และความหลากหลายทางชีวภาพสูง มีพันธุ์ไม้หลายชนิด อาทิเช่น แสม แสมขาว แสมทะเล แสมดำ ถั่วขาว ถั่วดำ พังกาหัวสุมดอกขาว พังกาหัวสุมดอกแดง โปรงขาว โปรงแดง ตาตุ่มทะเล หลุมพอทะเล ฝาดดอกแดง ฝาดดอกขาว โกงกางใบเล็ก โกงกางใบใหญ่ ลำพู ลำแพน ตะบูนดำ ตะบูนขาว และจาก เป็นต้น พืชพื้นล่าง ได้แก่ สำมะง่า เถากระเพาะปลา เหงือกปลาหมอ ปรงทะเล ปรงหนู เป็นต้น

ป่าดงดิบ สภาพป่าในปัจจุบันยังคงมีความอุดมสมบูรณ์ โดยเฉพาะบริเวณภูเขาสูงของเกาะบางจาก เกาะยิว เกาะช้าง เกาะทรายดำ เกาะพยาม พันธุ์ไม้ที่พบโดยส่วนใหญ่ เช่น กระท้อนป่า ตำเสา ขนุนป่า ขุนไม้ ไข่เขียว เฉียงพร้านางแอ ตะเคียนทอง ตะเคียนทราย ตีนเป็ด เทพทาโร ทุ้งฟ้า ยมหิน สะตอ เลือดควาย มะม่วงป่า กันเกรา หลาวชะโอน เป็นต้น พืชพื้นล่างได้แก่ หวายกำพวน หวายแดง ระกำ มอส เฟิน เป็นต้น

ป่าชายหาด พบได้ตามแนวชายหาดบางส่วนของพื้นที่เกาะพยาม เกาะช้าง และเกาะทรายดำ พันธุ์ไม้ที่พบได้แก่ สนทะเล จิกทะเล หยีทะเล เตยทะเล และปรงทะเล เป็นต้น ทุ่งหญ้า เป็นสังคมพืชที่ขึ้นบริเวณเกาะยิว เกาะทรายดำ โดยมีหญ้าต่างๆ สลับกับป่าโปร่ง มีหญ้าคาเป็นหลัก

จากการสำรวจการแพร่กระจายของหญ้าทะเลในเขตอุทยานแห่งชาติหมู่เกาะพยาม ในระหว่างเดือนมีนาคม-เมษายน 2545 โดยวิธี Monta tow และดำผิวน้ำ พบหญ้าทะเลที่มีลักษณะแตกต่างกัน จำนวน 8 ชนิด ได้แก่ หญ้าชะเงาใบสั้นปล้องยาวหรือชะเงาใบฟันเลื่อย หญ้าใบมะกรูด หญ้าผมนางหรือกุ้ยช่ายเข็ม กุ้ยช่ายทะเล หญ้าคาทะเล หญ้าเงาแคระ หญ้าใบสน และ หญ้าเต่าหรือหญ้าชะเงาเต่าพบแพร่กระจายบริเวณเกาะช้าง เกาะพยาม เกาะบางจาก เกาะตาครุฑ เกาะสิน

สัตว์ป่าในอุทยานแห่งชาติหมู่เกาะพยามสามารถจำแนกออกได้เป็น
สัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม สำรวจพบ 11 ชนิด ได้แก่ ลิงแสม นาก บ่าง กระรอก กระแต หมูป่า ตุ่น ชะมด และหนูชนิดต่างๆ
นก สำรวจพบ 52 ชนิด ได้แก่ นกแก๊ก นกยางชนิดต่างๆ เหยี่ยว นกนางแอ่น นกกวัก นกกางเขน นกกาน้ำเล็ก และนกกินปลาชนิดต่างๆ เป็นต้น
สัตว์เลื้อยคลาน ประกอบด้วย กิ้งก่า ตะกวด งูและเต่าชนิดต่างๆ
สัตว์สะเทินน้ำสะเทินบก ประกอบด้วยกบ คางคก อึ่งอ่าง เขียด และปาด
แมลง ได้แก่ ผีเสื้อ แมลงปอ แมงมุม จิงโจ้น้ำ แมลงสาปทะเล เป็นต้น
ปลาและสัตว์น้ำอื่นๆ ประกอบด้วย ปูก้ามดาบ ปูแสม ปูดำหรือปูทะเล ปูเสฉวน กุ้งแชบ้วย กุ้งเคย กุ้งกะต่อม กุ้งดีดขัน แม่หอบ หอยตะโกรม หอยกะทิ หอยเจดีย์ หอยขาว ปลาตีน ปลาบู่เสือ ปลากระบอก ปลากระทุงเหว ปลาข้างลาย ปลาปักเป้า ปลาสาก ปลากะพงแดง ปลากะพงขาว ปลาเก๋า ปลาอินทรี แมงกะพรุน หมึก หอยเม่น ปลิงทะเล และปะการัง เป็นต้น

จากการสำรวจแนวปะการังในเขตอุทยานแห่งชาติหมู่เกาะพยาม ซึ่งจะพบบริเวณอ่าวกวางปีป อ่าวแม่ยาย เกาะพยาม เกาะทะลุ อ่าวค้างคาว เกาะช้าง พบปะการังหลายชนิด ได้แก่ ปะการังโขด ปะการังสมอง ปะการังพุ่ม ปะการังเขากวาง ปะการังนิ้วมือ ปะการังโต๊ะ ปะการังผักกาดปะการังอ่อน ซึ่งจะพบบริเวณเกาะทะลุฝั่งตะวันตก กัลปังหา แส้ทะเล ไฮดรอยด์ ดอกไม้ทะเล ซึ่งจะพบบริเวณอ่าวเสียด เกาะช้าง และฝั่งตะวันตกของเกาะทะลุ ปลาทะเลสวยงามเช่น ปลาการ์ตูน ปลาชี้ตังเบ็ดฟ้า ปลาสินสมุทรลายฟ้า ปลาวัวหางเหลือง ปลาไหลมอเรย์จุดขาว ปลาไหลมอเรย์ปานดำ ปลาหิน ปลาสิงโต พบได้ตามกองหินและบริเวณที่มีปะการัง

แหล่งท่องเที่ยว
เนื่องจากพื้นที่เตรียมการประกาศอุทยานแห่งชาติหมู่เกาะพยาม ประกอบไปด้วยทรัพยากรทั้งบนบก ชายฝั่งทะเล และในท้องทะเล ซึ่งมีจุดเด่นทางธรรมชาติที่แตกต่างกันออกไป จึงทำให้มีกิจกรรมการท่องเที่ยวและนันทนาการหลายรูปแบบ เช่น การพายเรือดูนก ล่องเรือชมป่าชายเลน ว่ายน้ำ อาบแดด ดำน้ำชมปะการัง การถ่ายภาพทางธรรมชาติและการพักผ่อนในบรรยากาศที่สงบ ซึ่งฤดูกาลท่องเที่ยวที่เหมาะสมได้แก่ ช่วงเดือนพฤศจิกายน-พฤษภาคม ของทุกปี และการดำน้ำดูปะการังที่เหมาะสมคือ ขึ้น 8 ค่ำ - 15 ค่ำ แรม 8 ค่ำ - 15 ค่ำ และการล่องเรือชมป่าชายเลนสามารถเที่ยวชมได้ตลอดทั้งปี โดยมีแหล่งท่องเที่ยวที่น่าสนใจ ได้แก่

 พื้นที่ป่าชายเลนบริเวณใกล้แนวชายฝั่ง
เป็นพื้นที่กว้างใหญ่คงสภาพป่าที่สมบูรณ์มีความหลากหลายทางระบบนิเวศ ซึ่งเหมาะแก่กิจกรรมการล่องเรือศึกษาธรรมชาติ นิเวศป่าชายเลน ดูนกและสัตว์ป่า รวมถึงการศึกษาวิจัย (คลองหงาว การนั่งเรือในช่วงพระอาทิตย์ตกจะเห็นถึงสภาพธรรมชาติอันสวยงามของป่าชายเลนในบางครั้งจะพบโลมาบริเวณนี้) ต้นโกงกางยักษ์ ในป่าชายเลนบ้านหาดทรายขาว (อยู่ในเขตสงวนชีวมณฑลโลก) มีอายุประมาณ 200 ปี มีความสูงประมาณ 30 เมตร มีขนาดความโตวัดโดยรอบที่ขนาดความสูงเพียงอกประมาณ 2 เมตร

หาดทรายแดง
อยู่บนเกาะตาวัวดำเป็นหาดทรายที่มีสีออกแดงคล้ายอิฐ เกิดจากการทับถมของเปลือกหอยนานาชนิดที่ถูกกระแสคลื่นพัดพามาทับถมไว้เป็นเวลานาน ประกอบกับทิวทัศน์ของโขดหินและป่าเขาที่สวยงาม ยามน้ำลดจะเห็นหาดทรายสีแดงกว้างขวางแปลกตาน่าชมกว่าที่อื่น

หาดทรายดำ
อยู่บนเกาะทรายดำ เกาะขนาดใหญ่ใกล้ชายฝั่ง บนเกาะมีชุมชนขนาดใหญ่ตั้งอยู่ ใกล้หมู่บ้านมีหาดทรายสีดำ ซึ่งเกิดจากเศษผงของเนื้อไม้ที่ถูกพัดพามาทับถมเป็นเวลานาน ไม่เหมาะแก่การเล่นน้ำ บริเวณทิศใต้ของเกาะทรายดำมี อ่าวปอ ลักษณะเป็นเวิ้งอ่าวที่เงียบสงบมีทิวทัศน์ของชายหาดและป่าชายเลนที่สวยงาม นอกจากนี้เกาะทรายดำยังเป็นเกาะที่มีภูมิทัศน์ที่สวยงาม เหมาะแก่การประกอบกิจกรรมการท่องเที่ยวหลายด้าน เช่น การเดินป่า ชมวิถีชีวิตของชาวประมงในการทำกะปิของชาวบ้าน ซึ่งทำจากกุ้งเคย (krill) เดินป่าศึกษาธรรมชาติของป่าดิบชื้น ระยะทาง 4 กิโลเมตร

 หาดหินงาม
บริเวณรอบเกาะไฟไหม้ พบเพียงแห่งเดียวในหลายๆ เกาะ ในอุทยานแห่งชาติเกิดจากการทับถมของหินกลมมนหลายหลากสี ขนาดเล็กจำนวนมากเป็นเวลานาน เกิดแสงสะท้อนวาววับเมื่อยามกระแสคลื่นสาดซัด

 เกาะพยาม
เป็นเกาะขนาดใหญ่ประกอบด้วยภูเขาสูง ปกคลุมด้วยป่าดิบชื้น บนเกาะมีชุมชนขนาดใหญ่ตั้งอยู่ บริเวณรอบๆ เกาะมีปะการังที่สวยงามนานาชนิด สามารถดำน้ำดูปะการังได้ทางทิศตะวันตกของเกาะ เกาะ ดูนกแก๊ก ซึ่งอาศัยอยู่รอบเกาะ นกแก๊ก เป็นนกย้ายถิ่นจะเข้ามาในช่วงฤดูหนาว ตั้งแต่เดือนพฤศจิกายน–มีนาคม พักแรมบริเวณชายหาดรอบๆ เกาะ ซึ่งมีบังกะโลให้บริการที่อ่าวเขาควายและอ่าวใหญ่ ทางด้านตะวันตกของเกาะ ทั้งสองอ่าวมีหาดทรายยาวเหยียดให้เล่นน้ำ หาดที่ค่อนข้างสงบเงียบและสวยงาม คือ หาดขาม อยู่ทางด้านใต้ของเกาะ ตรงข้ามกับเกาะขาม มีหาดทรายขาวสะอาดตัดกับทะเลสีคราม การเดินทางไปเกาะพยามสามารถไปลงเรือได้ที่ท่าเทียบเรือสะพานปลา ปากน้ำระนองซึ่งอยู่ห่างจากเกาะ 33 กิโลเมตร

หมู่เกาะตาครุฑ
มีเกาะบริวาร ได้แก่ เกาะหม้อ เกาะปริง เกาะไร่ และเกาะหลาม ตั้งอยู่ทางทิศเหนือสุดของพื้นที่ มีอาณาเขตติดต่อกับสาธารณรัฐสังคมนิยมสหภาพพม่า

 เกาะช้าง
เป็นเกาะที่ใหญ่ที่สุด บริเวณเกาะช้างนี้จะพบแนวหญ้าทะเล ซึ่งเป็นแหล่งอาหารของพะยูน มีคนเคยพบพะยูน และโลมาบริเวณนี้ มีหาดทรายขาวที่สวยงามเป็นแนวทอดยาวตามชายฝั่ง สามารถดำน้ำดูปะการังได้ทางทิศตะวันตกของเกาะ ชมรอยพระพุทธบาททางด้านทิศตะวันออกของเกาะ ท่าเรืออยู่ที่อ่าวใหญ่ซึ่งมีชายหาดทอดตัวยาว มีบังกะโลบริการหลายแห่ง ดูนกแก๊กบริเวณหน้าสำนักสงฆ์ ถ้าต้องการสัมผัสชายหาดที่เงียบสงบควรไปที่อ่าวไข่ เพราะเป็นเวิ้งอ่าวเล็กๆ เหมาะสำหรับพักผ่อนและเล่นน้ำ พื้นที่ส่วนใหญ่บนเกาะช้างเป็นภูเขาสูงที่ปกคลุมด้วยป่าดิบชื้นที่สมบูรณ์

กาะเหลา
ชมวิถีชีวิตของชาวบ้านในการทำกะปิ อีกด้านหนึ่งของเกาะเหลาจะเป็นที่อยู่อาศัยของชาวเลซึ่งเป็นชนพื้นเมืองเร่ร่อน มีภาษาพูดเป็นของตนเอง (ภาษายาวี) ใช้ชีวิตอย่างสงบและเรียบง่าย ซึ่งเป็นวิถีชีวิตที่หาดูได้ยากในสังคมปัจจุบัน ที่ทำการอุทยานแห่งชาติ ส่องกล้องดูนกกาน้ำเล็ก ซึ่งเป็นนกย้ายถิ่นที่จะเข้ามาในช่วงฤดูหนาว พฤศจิกายน-มีนาคม

 สะพานหินธรรมชาติ บนเกาะทะลุ
สะพานหินธรรมชาติ บนเกาะทะลุประติมากรรมทางธรรมชาติ โขดหินที่วางตัวสลับซับซ้อนและหาดทรายที่ขาวสะอาด บริเวณใต้ท้องทะเลรอบๆ เกาะเต็มไปด้วยหมู่ปะการังหลากสี ดำน้ำดูปะการังน้ำตื้นทางทิศตะวันตกของเกาะ

สถานที่ติดต่อ
อุทยานแห่งชาติหมู่เกาะพยาม
393 หมู่ที่ 4 ต.หงาว อ. เมืองระนอง จ. ระนอง 85000 

การเดินทาง
รถยนต์
จากจังหวัดระนองไปตามทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 4 (ระนอง-ตะกั่วป่า) ไปประมาณ 14 กิโลเมตร ถึงตำบลหงาว เลี้ยวขวาเข้าเทศบาลหงาว เดินทางต่อไปตามทางสายบ้านล่าง-หัวถนน อีกประมาณ 4 กิโลเมตร ถึงที่ทำการอุทยานแห่งชาติ

เรือ
การเดินทางสู่จุดท่องเที่ยวในปัจจุบันมี 2 เส้นทาง ได้แก่
• เดินทางจากท่าเทียบเรือองค์การสะพานปลา ตำบลปากน้ำ อำเภอเมือง จังหวัดระนอง ระยะทางประมาณ 33 กิโลเมตร ใช้เวลาเดินทางประมาณ 3-3.5 ชั่วโมง จะมีเรือเมล์ไว้บริการ
• ท่าเทียบเรืออุทยานแห่งชาติหมู่เกาะพยาม ระยะทางประมาณ 19 กิโลเมตร ใช้เวลาเดินทางประมาณ 1 ชั่วโมงครึ่ง มีเรือเช่าเหมาลำให้บริการ