ลักษณะภูมิประเทศ
พื้นที่ส่วนใหญ่เป็นเทือกเขาสลับซับซ้อน แนวเขาวางตัวในแนวทิศเหนือ-ใต้ เป็นส่วนหนึ่งของเทือกเขาตะนาวศรี มีพื้นที่ราบลุ่มเป็นจำนวนน้อย ความสูงของพื้นที่มีความสูงจากระดับน้ำทะเลประมาณ 100-1,249 เมตร มีเขาช้างเผือกซึ่งอยู่ทางทิศตะวันตกของพื้นที่เป็นยอดเขาสูงสุด สูง 1,249 เมตรจากระดับน้ำทะเลปานกลาง ยอดเขาที่สำคัญ ได้แก่ เขาช้างเผือก เขานิซา เขาพุถ่อง เขาด่าง เขาปาก ประตู เขาเลาะโล เขาประหนองโทคี เขาชะโลง ฯลฯ ซึ่งเป็นต้นกำเนิดของลำห้วยต่างๆ เช่น ห้วยมาลัย ห้วยกบ ห้วยซ่าน ห้วยองค์พระ ห้วยปีคี ห้วยปากคอก ห้วยเจ็ดมิตร ฯลฯ โดยไหลลงสู่ที่ราบทิศตะวันออก ลงสู่เขื่อนเขาแหลม และลำน้ำอีกส่วนไหลลงสู่แม่น้ำแควน้อย

ลักษณะภูมิอากาศ
เป็นแบบมรสุมเมืองร้อน จึงได้รับอิทธิพลจากลมมรสุมตะวันออกเฉียงใต้ในช่วงฤดูฝน และลมมรสุมตะวันออกเฉียงเหนือในช่วงฤดูหนาว ฤดูร้อนเริ่มตั้งแต่เดือนกุมภาพันธ์ถึงเมษายน ฤดูฝนเริ่มตั้งแต่เดือนพฤษภาคมถึงกรกฎาคม ฤดูหนาวเริ่มตั้งแต่เดือนพฤศจิกายนถึงมกราคม

พืชพรรณและสัตว์ป่า
อุทยานแห่งชาติทองผาภูมิเป็นพื้นที่ส่วนหนึ่งของผืนป่าตะวันตกที่คงความสมบูรณ์ตามธรรมชาติ สามารถจำแนกประเภทแบ่งออกได้เป็น 4 ประเภท ได้แก่
1) ป่าดิบชื้น มีพันธุ์ไม้ที่สำคัญ ได้แก่ ตะเคียน ยางขาว ยางยูง ไก่เขียว เคี่ยม กันเกรา จำปาป่า มะหาด เนียง พืชพื้นล่างมีพวก หวาย เฟิน เตย และปาล์ม
2) ป่าดิบแล้ง มีพันธุ์ไม้ที่สำคัญ ได้แก่ ยางขาว ยางแดง ตะเคียน ยมหอม จำปีป่า กระบาก มะม่วงป่า มะแฟน แดงดง มะไฟป่า สมพง พืชพื้นล่างมีพวก ปาล์ม ข่า และเฟินต่างๆ ฯลฯ
3) ป่าดิบเขา มีพันธุ์ไม้ที่สำคัญ ได้แก่ ก่อชนิดต่างๆ กำลังเสือโคร่ง มณฑาป่า พระเจ้าห้าพระองค์ กำยาน อบเชย ทะโล้ พืชพื้นล่างได้แก่ มอส เฟินต่างๆ
4) ป่าเบญจพรรณ พบมากที่สุด มีพันธุ์ไม้ที่สำคัญได้แก่ ประดู่ แดง ตะแบก เสลา ส้าน มะค่าโมง อินทนิล ตุ้มเต๋น ตะคร้อ ตะคร่ำ กระพี้เขาควาย ขะเจ๊าะ มะเกลือ กาสามปีก สมอพิเภก กระบก มะกอก พืชพื้นล่างมีพวก ไผ่ไร่ ไผ่ซาง ไผ่บง ไผ่ข้าวหลาม ไผ่รวก และพืชพวกไม้หนาม เป็นต้น

อุทยานแห่งชาติทองผาภูมิเป็นแหล่งที่อยู่อาศัยของสัตว์ป่าเป็นจำนวนมาก เนื่องจากป่าเป็นผืนเดียวกันกับประเทศพม่า จึงมีการย้ายถิ่นฐานไปมาอยู่เป็นประจำ และเนื่องจากไม่มีราษฎรอยู่ในพื้นที่ป่ามากนักจึงทำให้สัตว์ป่าไม่ถูกรบกวน ที่พบเห็นเป็นประจำได้แก่ ช้างป่า เลียงผา กวาง เก้ง กระจง หมูป่า หมี ลิง ค่าง บ่าง ชะนี อีเห็น ชะมด เสือปลา เสือลายเมฆ เสือโคร่ง หมีคน หมีควาย กระรอกบิน กระแต หนูหริ่ง พังพอน ค้างคาว กระต่ายป่า แมวป่า หมาใน เม่น นกเงือก นกนางแอ่น เหยี่ยว นกกระสา นกอินทรีย์ นกฮูก นกปรอด นกแขวก นกเค้าแมว นกแสก นกกระปูด นกเอี้ยง นกกางเขน นกขมิ้น นกกระทาดง นกกวัก นกขุนทอง นกแซงแซว นกหัวขวาน นกดุเหว่า อีกา ไก่ป่า ตะกวด ตุ๊กแกป่า กิ้งก่าบิน จิ้งเหลน แย้ ตะขาบ แมงป่อง กิ้งกือ ทาก ปลิง ตะพาบน้ำ กบ เขียด คางคก อึ่งอ่าง ปลาเวียน ปลาซิว ปลาก้าง ปลาช่อน ปลาไหล ปลากระทิง ปลาตะเพียน ปลาหมอ ปลาแขยง และปลาชะโด เป็นต้น

น้ำตกเขาใหญ่
อยู่ในท้องที่หมู่บ้านอีต่อง หมู่ที่ 1 ตำบลบิล๊อก อำเภอทองผาภูมิ จังหวัดกาญจนบุรี เป็นน้ำตกขนาดใหญ่ที่มีน้ำไหลตลอดทั้งปี มีชั้นใหญ่ๆ อยู่ 3 ชั้นด้วยกัน ในแต่ละชั้นมีความสูงและความแตกต่างกันออกไปมีแอ่งน้ำใหญ่มากมายตลอดลำน้ำ น้ำใสและเย็น สภาพป่าในบริเวณนี้มีความอุดมสมบูรณ์มาก ต้นไม้ขนาดใหญ่มีให้เราเห็นอยู่ทั่วไป อากาศเย็นสบายเหมาะแก่การพักผ่อนและเล่นน้ำที่น้ำตก การเดินทางไปสู่น้ำตกนี้ค่อนข่างลำบาก ในฤดูฝนรถยนต์ไม่สามารถเข้าไปได้จะต้องเดินเท้าแทน อยู่ห่างจากหมู่บ้านประมาณ 4 กิโลเมตร
กิจกรรม -เที่ยวน้ำตก

น้ำตกน้ำดิบใหญ่
อยู่ทางตอนล่างของน้ำตกเขาใหญ่ โดยสายนั้นของน้ำตกน้ำดิบใหญ่นี้ไหลไปรวมกับสายน้ำของน้ำตกเขาใหญ่ มีน้ำไหลตลอดทั้งปี สภาพป่าในบริเวณนี้มีความอุดมสมบูรณ์มาก และเป็นแหล่งที่อยู่อาศัยของสัตว์ป่านานาชนิด การเดินทางใช้เส้นทางเดียวกับน้ำตกเขาใหญ่
กิจกรรม -เที่ยวน้ำตก

น้ำตกจ๊อกกระดิ่น
เป็นน้ำตกที่มีน้ำไหลตลอดทั้งปี มีชั้นเดียว แต่มีความสวยงามมากเพราะว่าสายน้ำตกที่ไหลผ่านหน้าผาสูงประมาณ 30 เมตร ลงสู่พื้นล่างแล้วแตกกระจายออกมากลายเป็นกลุ่มไอน้ำลอยตัวขึ้นมาจากพื้นล่าง ซึ่งมีความสวยงามมาก น้ำใสและเย็น การเดินทางไปสู่น้ำตกนี้ค่อนข้างลำบาก คือ จะต้องเดินทางเท้าได้อย่างเดียวรถยนต์ไม่สามารถเข้าไปได้ทั้งฤดูฝนและฤดูแล้ง อยู่ห่างจากหมู่บ้านประมาณ 2 กิโลเมตร
กิจกรรม -เที่ยวน้ำตก

น้ำตกบิเต็ง
เป็นน้ำตกที่มีน้ำไหลตลอดปี มีแอ่งน้ำน้อยใหญ่จำนวนมากเหมาะแก่การที่จะไปพักผ่อนและเล่นน้ำ อากาศเย็นสบาย สภาพป่าในบริเวณนี้มีความอุดมสมบูรณ์มาก ต้นไม้ขนาดใหญ่มีให้เราเห็นอยู่ทั่วไปและเป็นที่อยู่อาศัยของสัตว์ป่านานาชนิดการเดินทางไปสู่น้ำตกแห่งนี้ค่อนข้างลำบาก ในฤดูแล้งสามารถนำรถยนต์เข้าไปได้แต่ไปไม่ถึงน้ำตกจะต้องเดินทางอีกสักนิดหน่อยถึงจะไปถึงน้ำตก ส่วนในฤดูฝนไม่สามารถนำรถยนต์เข้าไปได้ จะต้องเดินทางเท้าอย่างเดียวอยู่ห่างจากหมู่บ้านประมาณ 12 กิโลเมตร
กิจกรรม -เที่ยวน้ำตก

เนินเสาธง
เนินเสาธงเป็นพื้นที่ยอดเขาที่กั้นพรมแดนระหว่างประเทศไทยกับประเทศสหภาพพม่า โดยที่ทางการทหารไทยได้จัดตั้งเสาธงพร้อมติดธงชาติไทยขนาดใหญ่ เพื่อเป็นสัญลักษณ์ว่าพื้นที่นี้เป็นจุดพรมแดนระหว่างประเทศไทยกับประเทศสหภาพพม่า ทางการทหารไทยจึงได้ให้ชื่อพื้นที่แห่งนี้ว่า “เนินเสาธง” และได้อนุญาตให้ประชาชนทั่วไปเข้าเที่ยวชมได้ โดยมีกำลังของทหารไทย และกองกำลังตำรวจตระเวนชายแดนของไทยรักความปลอดภัยให้ตลอด 24 ชั่วโมง เมื่อเราอยู่บนเนินเสาธงนี้แล้ว เราจะได้พบกับบรรยากาศเย็นสบาย อากาศสดชื่นแสนบริสุทธิ์สามารถมองลงเห็นทิวทัศน์ได้รอบตัวเรา ทั้งทิวทัศน์ที่สวยงามในประเทศไทยและทิวทัศน์ในประเทศสหภาพพม่า และเมื่อวันใดท้องฟ้าเปิดเราก็จะได้เห็นท้องทะเลอันดามันได้อีกด้วย
กิจกรรม -ชมทิวทัศน์

น้ำตกหวยเหมือง
เป็นน้ำตกที่มีน้ำไหลตลอดทั้งปี สภาพป่าในบริเวณนี้บางส่วนถูกทำลายเพราะพื้นที่บางส่วนอยู่ในเขตสัมปทานให้ทำเหมืองแร่ มีความสวยงาม และยังพบถ้ำในบริเวณนี้อีก การเดินทางใช้เส้นทางร่วมกัน เส้นทางที่บริษัทที่ได้สัมปทานทำเหมืองแร่ได้ทำไว้โดยเป็นทางลูกรังอยู่ห่างจากหมู่บ้านอีปู่ประมาณ 25 กิโลเมตร
กิจกรรม -เที่ยวน้ำตก

จุดชมทิวทัศน์เขาขาด
เป็นจุดชมทิวทัศน์ที่อยู่บนยอดเขาสูง มีกระแสลมพัดผ่านตลอดเวลา อากาศบริสุทธิ์และเย็นสบาย จากการสำรวจได้พบว่า จุดชมทิวทัศน์แห่งนี้มีความสวยงามมาก เมื่อเราไปอยู่บนจุดนี้แล้วเราสามารถมองเห็นทิวทัศน์ต่าง ๆ ได้รอบตัว อันดับแรกเราจะได้เห็นน้ำตกจ๊อกกระดิ่นที่มีสายน้ำไหลผ่านหน้าผาสูงลงสู่ พื้นล่างแล้วแตกกระจายออกมากลายเป็นกลุ่มไอน้ำลอยตัวขึ้นมาจากพื้นล่างน่าประทับใจเป็นยิ่งนัก จะมองเห็นหมู่บ้านอีต่อง หมู่บ้านหินกอง เนินเสาธง ทิวทัศน์ในประเทศสหภาพพม่าและเมื่อใดท้องฟ้าเปิดก็จะมองเห็นท้องทะเลอันดามันได้ด้วยตาเปล่า การเดินทางค่อนข้างลำบากจะต้องเดินทางด้วยเท้าตลอดจากปากทางเข้าที่ระหว่างหลักกิโลเมตร ที่ 24–25 ของถนนสายบ้านไร่อีต่อง เป็นระยะประมาณ 2 กิโลเมตร
กิจกรรม -ชมทิวทัศน์

จุดชมทิวทัศน์ กม. 15
อยู่บริเวณหลักกิโลเมตร ที่ 15 ถนนสายบ้านไร่-อีต่อง จุดชมทิวทัศน์แห่งนี้อยู่ริมถนนพอดี อากาศที่นี่เย็นสบาย เราสามารถมองเห็นทิวทัศน์ต่าง ๆ ได้อย่างมากมาย ทิวทัศน์อ่างเก็บน้ำของเขื่อนเขาแหลมเป็นจุดที่น่าสนใจที่สุด เพราะมีความสวยงามประทับตาต้องใจของผู้ที่ไปเที่ยวชมเป็นอย่างมาก การเดินทางใช้เส้นทางสาย บ้านไร่อีต่อง
กิจกรรม -ชมทิวทัศน์

ถ้ำเขาน้อย
ภายในถ้ำได้มีผู้นำเอาพระพุทธรูปไปประดิษฐ์สถานไว้ ให้ผู้ที่เข้าไปเที่ยวได้สักการะบูชา เราจะพบเห็นหินย้อยรูปร่างแตกต่างกันออกไปอยู่ทั่ว ๆ ไปภายในถ้ำนี้การเดินทางสะดวกสบาย สามารถนำรถยนต์เข้าไปถึงพื้นที่ได้เลย

สถานที่ติดต่อ
อุทยานแห่งชาติทองผาภูมิ
ตู้ ปณ.15 อ. ทองผาภูมิ จ. กาญจนบุรี 71180
โทรศัพท์ 0 1382 0359 อีเมล์ reserve@dnp.go.th

การเดินทาง

รถยนต์
พื้นที่ที่ทำการสำรวจอยู่ห่างจากอำเภอเมือง จังหวัดกาญจนบุรี ประมาณ 175 กิโลเมตร การเดินทางจากอำเภอเมืองกาญจนบุรีไปยังพื้นที่ที่ทำการสำรวจได้ โดยใช้เส้นทางหลวงแผ่นดินสาย 323 จนถึงพื้นที่ที่ทำการสำรวจ โดยคณะผู้สำรวจได้ใช้พื้นที่บริเวณหมู่บ้านห้วยปากคอกเป็นจุดที่ตั้งที่ทำการสำรวจเป็นการชั่วคราว จากจุดที่ตั้งอยู่ห่างจากอำเภอทองผาภูมิเป็นระยะทาง ประมาณ 30 กิโลเมตร