ดอนหอยหลอด สถานที่ท่องเที่ยวที่มีชื่อเสียงของจังหวัดสมุทรสงคราม เป็นสันดอนตั้งอยู่ปากแม่น้ำแม่กลอง เกิดจากการตกตะกอนของดินปนทราย หรือ ที่ชาวบ้านเรียกว่า “ทรายขี้เป็ด” ดอนหอยหลอดมีอาณาบริเวณกว้างประมาณ 3 กิโลเมตร ยาว 5 กิโลเมตร ครอบคลุมพื้นที่ 2 แห่ง แห่งแรก ได้แก่ ดอนนอก อยู่บริเวณปากอ่าวแม่กลอง เดิน ทางไปได้โดยทางเรือ ดอนใน อยู่ที่ชายหาดหมู่บ้านฉู่ฉี่ ตำบลบางจะเกร็ง และอีกแห่งคือ ชายหาดหมู่บ้านบางบ่อ ตำบลบางแก้ว สามารถเดินทางไปได้โดยทางรถยนต์ บริเวณสันดอนมีหอยอาศัยอยู่หลายชนิด ได้แก่ หอยหลอด หอยลาย หอยปุก หอยปากเป็ด หอยแครง แต่พบว่าหอยหลอดเป็นหอ ยที่มีจำนวนมากที่สุด จึงเป็นจุดเด่นของสถานที่ท่องเที่ยวแห่งนี้หอยหลอดเป็นหอยชนิด 2 ฝา ตัวสีขาวขุ่น มีเปลือกคล้ายหลอดกาแฟ ฝังตัวอยู่ในเลน การจับหอยหลอด จะจับในช่วงน้ำลง โดยใช้ไม้เล็ก ๆ ขนาดก้านธูป จุ่มปูนขาว แล้วแทงลงไปในรูหอยหลอด หอยจะเมาปูนแล้วโผล่ข ึ้นมาให้จับ ไม่ควรสาดปูนขาวลงบนสันดอน เพราะจะทำให้หอยที่อาศัยอยู่ในบริเวณนั้นตายหมด ช่วงเวลาเหมาะสมที่จะท่องเที่ยวดอนหอยหลอด คือ ประมาณเดือนมีนาคม – พฤษภาคม เพราะน้ำทะเลจะลดลงนานกว่าช่วงเวลาอื่น และสามารถมองเห็นสันดอนโผล่ขึ้นมา นักท่องเที่ยวสาม ารถเช่าเรือบริเวณศาลาอาภร (ใกล้ศาลกรมหลวงชุมพรเขตตอุดมศักดิ์) เพื่อนั่งเรือไปชมดอนหอยหลอด ราคาเช่าลำละ 60 บาท (ไม่เกิน 6 คน) หรือ นักท่องเที่ยวคนละ 10 บาทต่อเที่ยว ชมปากอ่าว (ไม่เกิน 5 คน) ราคาเช่าลำละ 200 บาท หากต้องการเช่าไปเที่ยวชมทิวทัศน์ป่าชายเล น (ไม่เกิน 7 คน) ราคาลำละ 300 บาท นักท่องเที่ยวสามารถสอบถามรายละเอียดเวลาน้ำขึ้น – น้ำลง ได้ที่ อบต.บางจะเกร็ง โทร. 0 3472 3749, 0 3472 3736

บริเวณดอนหอยหลอดยังเป็นที่ประดิษฐานศาลกรมหลวงชุมพรเขตอุดมศักดิ์ มีการแสดงดนตรีไทยทุกวันอาทิตย์ที่ 1 และ 3 ของเดือน เวลา 16.30 - 18.30 น. ณ บริเวณสนามหญ้าหน้าศาลกรมหลวงชุมพรเขตตอุดมศักดิ์ นอกจากนี้ยังมีร้านอาหารและร้านขายสินค้าของที่ระลึกห ลายร้านเรียงรายบริเวณดอนหอยหลอดขายสินค้าประเภทอาหารทะเลสด-แห้ง หอยหลอดสด-แห้ง น้ำปลา กะปิคลองโคน น้ำตาลปึก น้ำตาลสด ฯลฯ


การเดินทาง
รถยนต์
1. ไปยังหมู่บ้านบางบ่อ ตำบลบางแก้ว ไปตามถนนธนบุรี-ปากท่อ (พระราม 2) ก่อนถึงหลักกิโลเมตรที่ 62 มีป้ายซ้ายบอกทางเข้าดอนหอยหลอด ระยะทางประมาณ 7 กิโลเมตร
2. ไปยังหมู่บ้านฉู่ฉี่ ตำบลบางจะเกร็ง ไปตามถนนธนบุรี-ปากท่อ (พระราม 2) ประมาณกิโลเมตรที่ 64 ก่อนข้ามสะพานพุทธเลิศหล้านภาลัย เชิงสะพานมีป้ายบอกทางเข้าดอนหอยหลอดระยะทางประมาณ 5 กิโลเมตร

รถโดยสารประจำทาง สามารถเดินทางโดยรถสองแถว มีรถออกตลอดทั้งวันจากตัวตลาดในอำเภอเมืองสมุทรสงคราม ไปยังบ้านฉู่ฉี่ ดอนหอยหลอด

เรือ การเดินทางไปยังดอนนอก มีเรือขนาดต่างๆ บริการที่ท่าริมน้ำแม่กลอง ถ้าเป็นหมู่คณะใหญ่ประมาณ 60-250 คน ติดต่อสอบถามล่วงหน้าที่โรงเลื่อยจักรซุ่นฮวดเฮง คุณพรทิพย์ แสงวณิช โทร. 0 3470 1144 - 5, 0 3470 1258, 08 1378 5858 โทรสาร 0 3470 1240 (มีบริกา รสั่งอาหารไปทานบนเรือ) หรือ ติดต่อที่ห้องขายตั๋วเรือข้ามฟากริมแม่น้ำแม่กลอง จังหวัดสมุทรสงคราม
 

ลักษณะทั่วไป
ดอนหอยหลอดเป็นพื้นที่ชุ่มน้ำชายฝั่งทะเลลักษณะดิน เกิดจากการทับถมของตะกอนแม่น้ำและตะกอนน้ำทะเลบริเวณ ปากแม่น้ำกลองทำให้แผ่นดินขยายออกไปในทะเลบริเวณพื้นที่ ตั้งแต่แนวชายฝั่งทะเลลงไปในทะเล ประมาณ 8 กิโลเมตร  มีลักษณะผิวพื้นที่ชายฝั่งราบเรียบ ประกอยด้วยตะกอน โคลนกระจายเต็มพื้นที่เมื่อน้ำลงจะปรากฏสันดอนทราย กว้าง ประมาณ 4 กิโลเมตร 
เนื้อดิน มีความอุดมสมบูรณ์ของธาตุอาหาร สภาพพื้นที่ ชายฝั่งหาดเลนปากแม่น้ำแม่กลองนี้มีร่องน้ำใหญ่ 3 ร่อง เกิดเป็นสันดอนทั้งหมด 5 แห่ง การขึ้นลงของน้ำทะเลเป็นแบบน้ำคู่ คือ น้ำขึ้นลงวันละ 2 ครั้ง ในขณะน้ำขึ้นมีทิศทางการไหลไปทางทิศเหนือและในขณะน้ำลงมีทิศทางการไหลไปทางทิศใต้อิทธิพลของกระแสลมทำให้ทิศทางของกระแสน้ำผันแปรไปบ้างเล็กน้อย

สถานภาพ
แหล่งอุตสาหกรรม แหล่งท่องเที่ยว ชุมชน เกษตรกรรม ก่อให้เกิดปัญหามลพิษทางน้ำในแม่น้ำแม่กลอง การบุกรุกทำลายป่าชายเลนเพื่อเพาะเลี่ยงสัตว์น้ำ การสร้างร้านอาหารรุกล้ำลงไปในทะเลการสร้างถนน และลานจอดรถการจับหอยหลอดในปริมาณมากเกินกำลังการผลิตตาม ธรรมชาติการใช้ปูนขาวราดลงไปเพื่อจับหอยหลอด ทำให้ปริมาณหอยหลอดลดลงอย่างมากภาวะมลพิษ ของน้ำทะเลปัญหาน้ำทิ้งจากฟาร์มเลี้ยงกุ้งพฤติกรรม การท่องเที่ยวและขยะที่เกิดขึ้นซึ่งมีผลต่อสิ่งมีชีวิตบนดอนหอยหลอดซึ่งอยู่ปากแม่น้ำ

การจัดการและอนุรักษ์
พื้นที่ดอนหอยหลอดเป็นที่สาธารณะประโยชน์ในปี พ.ศ. 2536 สำนักงานป่าไม้จังหวัดสมุทรสงครามกำหนดพื้นที่สงวนหวงห้ามบริเวณที่งอกปักหลักเขตและป้ายแสดงแนวเขตในท้องที่ประมาณ 300 ไร่ มีโครงการพัฒนาต่างๆ ที่อาจจะก่อให้เกิดผลกระทบได้ในระยะยาว เช่น โครงการระบบป้องกันน้ำเค็ม โครงการก่อสร้างถนนเลียบชายฝั่ง บริเวณตำบลบางจะเกร็ง และตำบลบางแก้ว

ความสำคัญที่จัดเป็นพื้นที่ชุ่มน้ำ
ที่มีความสำคัญระหว่างประเทศ ความสำคัญที่จัดเป็นพื้นที่ชุ่มน้ำที่มีความสำคัญระหว่างประเทศเป็นพื้นที่ชุ่มน้ำชายฝั่งทะเลที่มีลักษณะทางธรรมชาติที่หายากประเภทหนึ่ง หาดเลนเป็นแหล่งที่อยู่อาศัยของหอยหลอด (Solen regularis) ที่เป็นเอกลักษณ์สำคัญของพื้นที่ และหอยอีกหลายชนิดที่มีความสำคัญทางเศรษฐกิจในประเทศไทยและในภูมิภาค 

คุณค่าด้านสังคมและวัฒนธรรม
ดอนหอยหลอดช่วยดักและเก็บตะกอนที่พัดพามาตาม แม่น้ำก่อนลงสู่ทะเลเป็นแหล่งผงผลิตทางการประมงหลายชนิด เช่น หอยหลอด หอยแมลงภู่โดยเฉาพะหอยหลอดเป็นสัตว์เศรษฐกิจที่ทำ รายได้ให้แก่ท้องถิ่นจนมีชื่อเสียงเป็นพื้นที่มีความเหมาะสม สำหรับการศึกษาทางด้านนิเวศวิทยา สถาบันการศึกษาหลายแห่งใช้เป็นสถานที่ศึกษาและเก็บตัวอย่างสิ่งมีชีวิตเพื่อศึกษาด้านอนุกรมวิทยา นิเวศวิทยาและวิวัฒนาการเป็นสถานที่ท่องเที่ยวที่กำลังได้ รับการส่งเสริมจากจังหวัดให้เป็นที่รู้จักแพร่หลายยิ่งขึ้น 

คุณค่าด้านความหลากหลายทางชีวภาพ
สภาพทางชีวภาพ
บริเวณหาดเลนเป็นที่อยู่อาศัยของหอยหลอด (Solen regularis) ซึ่งไม่พบมากนักตามชายฝั่งทะเลอ่าวไทยแห่งอื่น แต่พบมากในบริเวณนี้จึงถือเป็นเอกลักษณ์ของหาดเลน ตำบลบางจะเกร็งแห่งนี้

พบนกอย่างน้อย 18 ชนิด บริเวณดอนหอยหลอดและป่าชายเลน ใกล้เคียงตลอดแนวชายฝั่งทะเล เป็นนกทะเลและนกชายเลน (endangered) ได้แก่ นกกระสานวล ( Ardea cinerea ) ชนิดที่อยู่ในสถานภาพใกล้ถูกคุกคาม (near threatened) ได้แก่ เหยี่ยวแดง ( Haliastur Indus )  นกนางนวลแกลบเล็ก (Sterna albifrons ) นกแอ่นกินรัง (Aerodramus fuciphagus) นกชนิดอื่นๆ ที่พบ เช่น นกยางกรอกพันธุ์ชวา (Ardeola speciosa ) นกนางนวลแกลบเคราขาว (Chlidonias hybridus ) 

พบสัตว์ไม่มีกระดูกสันหลังอย่างน้อย 42 ชนิด
ได้แก่ แมงกะพรุนขี้ไก่ แมงกะพรุนหนัง แมงกะพรุนไฟ หนอนริ้บบิ้น (Baseodiscus quinquplineat )  แม่เพรียงทะเล (Neanthes sp.) พบหอยประมาณ 10 ชนิด ได้แก่ หอยตุ๊กแก หอยตะกาย (Natica maculosa ) หอยมวนพลู (Turritella terebra ) หอยกระพง (Modiola senhauseni )  หอยแครง (Arca sp.) หอยหิน (Solen vitreus ) หอยเสียบ (Donax faba ) หอยกระปุก (Tarpes tergidus ) หอยปากเป็ด (Lingula anatina ) 

บริเวณป่าชายเลนมีพันธุ์ไม้ โกงกางใบเล็ก (Rhizophora apiculata ) และโกงกางใบใหญ่  (R. mucronata ) ขึ้นอยู่หนาแน่น พบสาหร่ายสีแดงเกาะตามต้นและรากไม้ชายเลน และ สาหร่ายสีเขียวแกมน้ำเงิน ตามพื้นโคลนเลนใกล้ชายฝั่งมีโพทะเล (Thespesia populnea ) แสมดำ (Avicennia officinalis )  แสมขาว (A. alba ) และประสัก (Bruguiera spp.) 

ดูเอเซียแนะนำ: ที่ดอนหอยหลอด มีเรือชาวบ้าน ให้บริการนำเที่ยวชมหมู่บ้านชายทะเล 5 หมู่บ้าน 2 อำเภอ ค่าบริการลำละ 400 บาท (ข้อมูลวันที่ 13/11/48) ไปช่วงน้ำขึ้นก็นั่งเรือเล่นๆ รอบๆ สบายๆครับ สำหรับอาหารแถวนั้น มีหลายร้านจริงๆ เลือกได้ตามชอบ นั่งชมทะเลดูวิวไปด้วย ราคาอาหารก็พอควรเลย เช่น หอยหลอดผัดฉ่า ราคาอยู่ที่จานละ 100 บาท ได้ไม่มากกินแบบให้ได้มาที่นี่พอไหว เอาแบบอิ่มจนแน่ๆครับ สำหรับหอยหลอด