หากพูดถึง จังหวัดสระแก้ว หรือ อ.สระแก้ว จ.ปราจีนบุรี (ชื่อเดิม) สิ่งแรกที่วัยรุ่นเรานึกถึงก็เห็นจะเป็น ตลาดโรงเกลือ ตลาดช้อปปิ้งข้าวของเครื่องใช้ราคาถูก ทั้งแฟชั่นใหม่ หรือมือสอง สินค้าก็อปปี้ก็มีเพียบ แต่หารู้ไม่คะว่าเมืองสระแก้ว ขอบชายแดนไทย กัมพูชาแห่งนี้ ยังมีสถานที่ท่องเที่ยวประวัติศาสตร์มากมาย ที่รอให้คนไทยไปสัมผัสและเรียนรู้อีกมากมาย
เฉกเช่น โบราณสถาน ปราสาทหินขนาดใหญ่ ที่ต้องบอกว่าใหญ่ที่สุดของภาคตะวันออกเลยก็ว่าได้ นั่นคือ ปราสาทสด๊กก๊อกธม หรือชื่อเดิมคือ “ปราสาทเมืองพร้าว” อยู่ใกล้กับโนนหมากมุ่น บริเวณทิศตะวันออกของบ้านหนองเสม็ด ตำบลโคกสูง อำเภอตาพระยา จังหวัดสระแก้ว
คำว่า สด๊กก๊อกธมนั้น หมายถึง “ เมืองที่มีต้นกกขึ้นรกในหนองน้ำใหญ่ ” ซึ่งปัจจุบันยังพอมองเห็น หนองน้ำใหญ่ในอดีตอยู่ใกล้ ๆ ปราสาทนั่นเอง ณ ประสารทสด๊กก๊อกธมแห่งนี้ แต่เดิมเคยเป็นเขตปะทะระหว่างทหารไทยกับเวียดนาม เมื่อ พ.ศ. 2523
ปราสาทสด๊กก๊อกธม เป็นปราสาทหินในวัฒนธรรมเขมรที่มีพื้นที่ใหญ่ที่สุดของภาคตะวันออก และมีความสำคัญต่อการศึกษาวิชาประวัติศาสตร์และโบราณคดีของเมืองไทย เนื่องจากพบจารึก หลักซึ่งกล่าวถึงลำดับราชวงศ์เขมรช่วยให้การลำดับราชวงศ์เขมรมีหลักฐานอ้างอิงชัดเจนมากขึ้นต่อมา
ปราสาทสด๊กก๊อกธม ได้รับการเก็บกู้ระเบิดออกจากบริเวณปราสาทสด๊กก๊อกธม จนเสร็จสิ้นเมื่อ พ.ศ. 2547 และกรมศิลปากรเริ่มบูรณะซ่อมแซมปราสาทสด๊กก๊อกธมด้วยวิธีอนัสติโลซิ สตั้งแต่ พ.ศ.2538 จนแล้วเสร็จเมื่อ พ.ศ. 2550 ปราสาทสด๊กก๊อกธมสร้างด้วยหินทรายและศิลาแลง โดยจากรูปแบบทางสถาปัตยกรรมสามารถสันนิษฐานได้ว่าปราสาทสด๊กก๊อกธม เริ่มสร้างช่วงปลายพุทธศตวรรษที่ 15 ถึงต้นพุทธศตวรรษที่ 16 แต่ยังไม่แล้วเสร็จและต้องล้มเลิกการ ก่อสร้างไป
ปราสาทสด๊กก๊อกธม ประกอบด้วยส่วนสำคัญ คือ ตัวปราสาทและบาราย (สระน้ำ) ตัวปราสาท มีกำแพงแก้วล้อมรอบสามารถเข้าออกได้ 2 ด้าน คือ ด้านทิศตะวันออกเป็น โคปุระ (ซุ้มประตู) หลักสำหรับเข้าออก และด้านทิศตะวันตกเป็นซุ้มประตูหลอกขนาดเล็ก
องค์ปราสาทประธานมีโคปุระ 4 ด้าน โคปุระด้านทิศตะวันออกก่อยอดเป็นเรือนปราสาท ซึ่งแตกต่างจากโคปุระของปราสาทองค์อื่นที่ไม่มีการก่อยอดเป็นเรือนปราสาท ระหว่าง โคปุระทั้ง 4 มีวิหารระเบียงคดที่มีหลังคาหินทรายและหลังคาอิฐมุง ด้านนอกก่อทึบ ด้านในเว้นเป็นเสาเรียงเชื่อมต่อเป็นรูปสี่เหลี่ยม
บริเวณวิหารคดมีบรรณาลัย 2 หลัง ตามแนวเหนือ-ใต้ กึ่งกลางปราสาทเป็นปราสาทประธาน หลังเดียวขนาดใหญ่ ลานด้านในปูพื้นศิลาแลงทั้งหมด และมีการประดับเสานางเรียง ตรงทางเดินเข้าและบริเวณรายรอบปราสาทประธาน ซึ่งนับเป็นการวางแผนผังที่มีเอกลักษณ์เฉพาะของปราสาทสด๊กก๊อกธม บารายกว้างใหญ่รูปสี่เหลี่ยมจัตุรัสอยู่บริเวณหน้า ปราสาท
ปัจจุบันน้ำแห้งแต่ก็ยังพอมองเห็นแนวคันดินรอบบารายได้ ถัดจากบารายมีทางเดินก่อด้วยศิลาแลงมุ่งหน้าตรงไปยังปราสาท สองข้างทางปักเสานางเรียงเป็นระยะ แสดงให้เห็น ถึงความอุดมสมบูรณ์และพิธีกรรมมากมายที่เคยเกิดขึ้นบริเวณปราสาท
จารึกสด๊กก๊อกธมบริเวณปราสาทสด๊กก๊อกธมพบศิลาจารึกที่สำคัญ 2 หลัก ได้แก่ จารึกสด๊กก๊อกธมหลักที่ 1 จารึกบนแผ่นหินทรายรูปใบเสมา พบโดยเจ้าหน้าที่กองโบราณคดี กรมศิลปากรบริเวณบ้านสระแจง ตำบลโคกสูง อำเภอโคกสูง สันนิษฐานว่าจารึกเมื่อ พ.ศ. 1480 ตรงกับรัชสมัยพระเจ้าชัยวรมันที่ 4 เนื้อความบันทึกเกี่ยวกับการถวายทาสชาย หญิงดูแลรักษาศิวลึงค์ และรายนามทาสพระ
ปัจจุบันจารึกหลักนี้จัดแสดงอยู่ที่พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติพระนคร กรุงเทพมหานคร จารึกสด๊กก๊อกธมหลักที่ 2 จารึกบนหลักแท่งหินสี่เหลี่ยมค้นพบบริเวณด้านทิศเหนือของ ปราสาทสด๊กก๊อกธมโดยเจ้าอาวาสวัดโคกสูง เป็นจารึกที่มีความสำคัญต่อการค้นคว้าด้านการลำดับราชวงศ์เขมรเป็นอย่างมาก สันนิษฐานว่าจารึกเมื่อ พ.ศ. 1595 เนื้อความในจารึกกล่าวถึงพระเจ้าอุทยาทิตยวรมันที่ 2 พระราชทานที่ดินและผู้คนเพื่อสร้างปราสาทถวายแด่พราหมณ์สทาศิวะผู้เป็นอาจารย์ และยังจารึกเรื่องการสืบสายตระกูลพราหมณ์สทาศิวะควบคู่ไปกับพระนามของกษัตริย์เขมรย้อนหลังจนถึงพราหมณ์ศิวไกวัลยะ ปัจจุบันจารึกทั้ง ๒ หลัก ถูกเก็บรักษาไว้ที่หอสมุดแห่งชาติ กรมศิลปากร
ดูเอเซียเก็บภาพแห่งมนต์ขลัง ความเก่าแก่ทางประวัติศาสตร์ของปราสาทสด๊กก๊อกธม มาให้ได้ชมกันแล้ว ไปเที่ยวจังหวัดสระแก้ว อย่ามัวช็อปเพลินอย่างเดียว ลองแวะเที่ยวสถานที่ท่องเที่ยวน่าสนใจใกล้ๆ อย่าง ปราสาทสด๊กก๊อกธม กันสิคะ และถ้าไม่ชินเส้นทางแล้วละก็ดาวโหลด Navigator App : Nostra Map Thailand สุดยอดแอพพลิเคชั่นนำทาง ใช้ง่าย ไม่ต้องกลัวหลง !!
การเดินทาง
สามารถใช้เส้นทางสายอรัญประเทศ ตาพระยา หรือทางหลวง หมายเลข 348 ประมาณ 25.5 กิโลเมตร จะถึงทางหลวงหมายเลข 3381 เลี้ยวขวาเข้าไปประมาณ 10 กิโลเมตร จะเห็นสถานีอนามัย โคกสูงอยู่ขวามือ เลี้ยวซ้ายเข้าไปตามทางแยกอีกประมาณ 4 กิโลเมตร ผ่านโรงเรียนหนองเสม็ด ถึงกิโลเมตรที่ 12 เลี้ยวขวาเข้าไปอีก 2.5 กิโลเมตร ถึงปราสาทสด๊กก๊อกธม
