ผมเดินทางจากกรุงเทพ ฯ ไปแวะนอนที่จังหวัดลำปาง ๑ คืน เพราะมีพรรคพวกเชิญไปเที่ยวที่ไร่ชวนฝัน ซึ่งไร่นี้เจ้าของท่านหนึ่งเป็นวิศวกร ฯ จุฬาลงกรณ์ อีกท่านหนึ่งเป็นพี่น้องกัน จบจากแม่โจ้ จึงเป็นสวนที่นำสมัยมีไม้แปลก ๆ เช่น เมื่อ ๕ ปีที่แล้วนำหน้าในเรื่องการขยายพันธุ์มะม่วงน้ำดอกไม้สีทอง ผมเคยซื้อพันธุ์ของเขาไปปลูกไว้ในสวนที่อำเภอป่าเป้าให้ผลดี ไร่ชวนฝัน ไปตามถนนพหลโยธิน ที่จะไปยังจังหวัดพะเยา พอถึงกิโลเมตร ๖๑๔ - ๖๑๕ พอลอดใต้สะพานลอยข้ามถนนไปแล้ว ก็กลับมาเลี้ยวซ้ายเข้าตรงถนนข้าง ๆ โรงเรียนปาวัง เลี้ยวเข้าซอย ๖ ไปอีก ๑.๗ กิโลเมตร จะถึงไร่ชวนฝัน บอกเผื่อเอาไว้ เผื่อผ่านมากตามเส้นทางนี้ แล้วอยากแวะเข้าไปดูต้นไม้ของเขา เจ้าของสวนต้อนรับด้วยความดีใจทีเดียว เขาไม่มีที่พัก แต่มีบ้านรับรองที่ให้ผมพักเลยชักรูปมาให้ชม
            จากลำปางไปยังอำเภองาวเลี้ยว เข้าไปจะไปซื้อใส้อั่วที่อร่อยนัก ร้านไม่มีชื่อ ต้องเลี้ยวเข้าทางไปกว๊านที่จะถึงก่อนทางแยกเข้าเมือง ผ่านร้านอาหารอร่อยชื่อร้านตะวันไป ตรงเรื่อยไปผ่านสวนสมเด็จย่าไปประมาณ ๘๐๐ เมตร โรงจำนำอยู่ทางขวา ร้านอยู่ทางซ้าย แต่วันนี้อด เพราะร้านยังไม่เปิด เดี๋ยวนี้มีอาหารเมืองขายด้วย ๐๕๔ ๔๓๑๖๑๓
            จากพะเยาเรื่อยไปจนเข้าเมืองเชียงราย แต่ไม่ได้แวะในตัวเมือง วิ่งผ่านไปยังอำเภอแม่จันเลยทีเดียว ทางแยกซ้ายเพื่อขึ้นดอยแม่สลอง แยกซ้ายที่กิโลเมตร ๗๕๙.๕ ตรงข้ามปั๊ม ปตท. เลี้ยวซ้ายแล้ววิ่งขึ้นยังดอยแม่สลองไปตามถนนสาย ๑๑๓๐ อีก ๓๖ กิโลเมตร ผมยังไม่แวะ แต่จะกลับมานอนที่ดอยแม่ฟ้าหลวง จึงวิ่งเลยไปก่อน พอถึงกิโลเมตรประมาณ ๘๗๐.๕ ก็เลี้ยวซ้ายเพื่อขึ้นไปยังดอยตุง ไปสวนแม่ฟ้าหลวง สาย ๑๑๔๙ จากปากทาง ระยะทางโดยประมาณ คือ (เชียงราย - ทางแยกขึ้นดอยตุง ๔๘ กิโลเมตร)
            ปากทาง ไปยังแยกซ้ายไปกิ่งอำเภอแม่ฟ้าหลวง ๑๐ กิโลเมตร เส้นทางนี้หากรถดี เชื่อมือตัวเองจะไปยังดอยแม่สลอง หมู่บ้านสันติคีรีได้ ๑๕ กิโลเมตร แต่วันนี้ผมไม่ได้ไป เพราะมืดกลางทาง จึงต้องย้อนกลับลงมาก่อน
            ปากทาง - ทางเข้าพระตำหนักดอยตุง ๑๗ กิโลเมตร เลยขึ้นไปอีกจะถึงพระธาตุดอยตุง และจากทางแยกเข้าพระตำหนักไปจันถึง สวนรุกขชาติแม่ฟ้าหลวง ดอยช้างมูบต้องไปอีก ๙ กิโลเมตร
            ผมขึ้นไปยังสวนรุกขชาติแม่ฟ้าหลวงก่อน ซึ่งเส้นทางนี้หากรถดี คนขับดี จะไปได้จนถึงอำเภอแม่สายก็ได้ ถนนราดยางดีแต่สูงชันและแคบ ระยะทางจากสวนรุกขชาติแม่ฟ้าหลวง ถึงแม่สายประมาณ ๒๐ กิโลเมตร
            สวนรุกขชาติแม่ฟ้าหลวงคนละสวนกับสวนแม่ฟ้าหลวง เดี๋ยวผมจะพาไป  เมื่อขึ้นไปถึงดอยช้างมูบ ซึ่งเมื่อก่อนนี้เป็นเขาหัวโล้น ต้นไม้ใหญ่ถูกตัดจนแทบหมดป่า ด้วยมือนักตัดไม้ทำลายป่า
            เมื่อเกือบยี่สิบปีมาแล้ว สมเด็จย่าของปวงชนชาวไทย ได้มีพระราชกระแสรับสั่งกับหม่อมราชวงศ์ดิศนัดดา ดิสกุล ราชเลขานุการในพระองค์ว่า จะไม่เสด็จไปประทับที่ประเทศสวิตเซอร์แลนด์อีก หลังจากที่มีพระชนมายุ ๙๐ พรรษาแล้ว และเมื่อกราบบังคมทูลว่า "อยากจะทรงปลูกป่าไหม" จึงมีรับสั่งว่า "เรื่องปลูกป่านี้ฉันชอบ และอยากทำมานานแล้ว" คือ การเริ่มต้นของกสนปลูกป่าบนดอยตุง ต่อจากนั้นสำนักเลขานุการในพระองค์ของสมเด็จย่า ก็ได้เลือกเฟ้นหาพื้นที่ที่มีความสูงระหว่าง ๙๐๐ - ๑๓๐๐ เมตร จากระดับน้ำทะเล ที่ต้องเลือกความสูงในระดับนี้ เพื่อให้เหมาะกับพระสุขภาพของสมเด็จย่า และได้ค้นพบที่บนเทือกเขานางนอน ใกล้หน่วยอนุรักษ์ต้นน้ำ ๓๑ ของกรมป่าไม้ ตำบลแม่ไร่ อำเภอแม่จัน จังหวัดเชียงราย ซึ่งจะมองเห็นเทือกเขาสลับซับซ้อน และมีที่ราบคล้ายทิวเขาและทะเลสาปในประเทศสวิตเซอร์แลนด์ จึงได้กราบบังคมทูลฝ่าละอองพระบาท พอเอ่ยถึงดอยตุงก็รับสั่งทันทีว่า "ฉันจำได้แถวนี้ป่าโล้นมาตั้ง ๒๐ กว่าปีแล้ว" สมเด็จย่าจึงได้เสด็จพระราชดำเนินพร้อมด้วยพระพี่นาง ฯ ไปทอดพระเนตรพื้นที่ดังกล่าว เมื่อ ๑๕ มกราคม ๒๕๓๐ ทรงพอพระหฤทัย และมีพระราชดำริที่จะทรงสร้าง "บ้านดอยตุง" และการเสด็จมาประทับแรมจะต้องมีงานให้ทรงด้วย จึงไม่น่าประหลาดใจ เมื่อมีพระราชกระแสว่า "ฉันจะปลูกป่าบนดอยตุง" และนี้คือต้นกำเหนิดของโครงการพัฒนาดอยตุง ซึ่งได้พัฒนาก้าวไกลมาจนตราบเท่าทุกวันนี้
            บ้านที่ดอยตุง ซึ่งสมเด็จอย่าทรงให้ปลูก คือ พระตำหนักที่สร้างขึ้นบนลาดเชิงเขา เป็นที่ประทับทรงงานของสมเด็จย่า ครั้งหนึ่งเคยรับสั่งว่า "ฉันจะไม่สร้างบ้านอยู่ที่นี่ ถ้าไม่มีโครงการพัฒนาดอยตุง" พระตำหนักดอยตุง จึงเปรียบเหมือนสัญญาลักษณ์แห่งพระราชปณิธานอันแรงกล้าของสมเด็จย่าที่จะปลูกป่า
            พระตำหนักดอยตุง  คือบ้านหลังแรก และหลังเดียวของสมเด็จย่า ลงเสาเอก เมื่อ ๒๓ ธันวาคม ๒๕๓๐ ทรงสร้างเมื่อพระชนมายุ ๘๘ พรรษา ลงเสาเอกตามพิธีของล้านนาคือ "พิธีปักเสาเฮือน" พระตำหนักนี้เป็นการออกแบบที่ผสมผสานระหว่างสถาปัตยกรรมล้านนา กับบ้านพื้นเมืองของสวิตเซอร์แลนด์ และบ้านไม้ซุง ตัวอาคารมี ๒ ชั้น และชั้นลอย ที่ประทับชั้นบนแยกเป็น ๔ ส่วน ทุกส่วนเชื่อมต่อเป็นอาคารหลังเดียว เสมอกับลานกว้างของยอดเนินเขา ส่วนชั้นล่างจะเกาะอยู่กับไหล่เนินเขา ลักษณะเด่นจะอยู่ที่กาแล และเชิงชายที่แกะสลักลายเมฆไหลรอบพระตำหนัก ภายในท้องพระโรงจะเห็นเพดาน "ดาว" ทำด้วยไม้สนแกะสลัก ไม้ที่ใช้ตกแต่งภายในพระตำหนัก ส่วนใหญ่เป็นไม้ "ลัง" ที่ใช้ใส่สินค้ามาจากต่างประเทศ ส่วนภายนอกพระตำหนักจะสดสวยด้วยไม้ดอก ไม้ประดับเมืองหนาวนานาพันธุ์สดสวยทั้งปี
            สวนรุกขชาติแม่ฟ้าหลวงดอยช้างมูบ เลยขึ้นไปจากทางแยกเข้าพระตำหนัก สวนที่ทรงให้ชะลอเอามา ใหญ่ ต้นโต ๆ มาปลูกเอาไว้นั้น จะปลูกทางด้านซ้ายของทางเข้าสวนรุกขชาติ เมื่อสิบกว่าปีที่แล้ว ขณะที่ผมยังดำรงตำแหน่งรองผู้อำนวยการคณะกรรมพัฒนาระบบการต่อสู้เบ็ดเสร็จ ซึ่งมีพลเอก พิจิตร  กุลละวณิชย์ เป็นผู้อำนวยการ นายตลอดการของผมท่านนี้ จะต้องมาประชุมในเรื่องการสร้างพระตำหนักด้วย ซึ่งให้ผมได้ติดตามมาด้วย ตอนนั้นได้เห็นเขาหัวโล้นคือ ดอยช้างมูบนี้ เห็นการเริ่มชะลอต้นไม้ใหญ่มาปลูก ซึ่งขนาดป่าไม้เองก็ไม่แน่ใจว่าจะปลูกรอดหรือไม่ เพราะไม้ต้นโตจริง ๆ แต่บัดนี้สิบกว่าปีผ่านไป ไม้เหล่านั้นรอดหมดแล้ว ไม่มีดอยหัวโล้นอีกแล้ว ดูอย่างไรก็ดูไม่ออกว่าพื้นป่าแห่งนี้ เมื่อสิบกว่าปีมานี้เองคือเขาหัวโล้น
            ทางขวาคือทางเข้าไปยังสวนรุกขชาติแม่ฟ้าหลวง เสียค่าผ่านประตูคนละ ๕๐ บาท เข้าไปแล้วไม่อยากกลับออกมา อยากนั่ง อยากเดินชมทั้งวัน เพราะสวยเหลือเกิน  เป็นความงดงามที่แตกต่างจากสวนแม่ฟ้าหลวง ที่อยู่ข้างพระตำหนัก ต้องมาชมสวนรุกขชาติก่อน จึงจะได้บรรยากาศที่แตกต่างกัน สวยคนและแบบ ดูกันสักครึ่งวันแล้วกลับไปกินอาหารกลางวันแถว ๆ ตรงข้ามทางเข้าสวนแม่ฟ้าหลวง อาหารดี พอใช้ได้
            เข้าไปแล้วเดินลงไปตามขั้นบันได ลงสู่พื้นล่างที่เป็นสนามหญ้า มีน้ำผุด มีชื่อว่า "น้ำพระทัย" หมายถึงน้ำพระทัยของสมเด็จย่า มีสวน, แปลงไม้ดอก สองข้างทางเดินสดสวยด้วยไม้ดอก ตอนที่ผมไป กุหลาบพันปีกำลังออกดอกเต็มต้น สีแดงสดคือ กุหลาบพันปีจากพม่าสีสดสวยมาก กุหลาบพันปีจะหาซื้อได้ที่เขาปลูกไว้ในกระถาง เช่น ที่สวนสมเด็จพระนางเจ้า ฯ ที่อำเภอแม่ริม หรือตลาดคำเที่ยง ในตัวเมืองเชียงใหม่ เป็นต้น หรือจะมาซื้อที่เขาค้อ เพชรบูรณ์ก็ได้ราคาถูกดี
            ชมสวนรุกขชาติแม่ฟ้าหลวงจนอิ่มตา แต่ไม่อิ่มใจเพราะผมมีเวลาน้อยไป ต้องไปชมสวนแม่ฟ้าหลวง และยังจะกลับไปนอนที่ดอยแม่สลองอีก
            กลับลงมาแวะไปนมัสการพระะธาตุดอยตุง แล้วลงมาที่พระตำหนักดอยตุง วันนี้ไม่ได้เข้าไปในพระตำหนัก ซึ่งเมื่อก่อนนี้ได้เปิดให้เข้าชม แต่เมื่อตอนที่ผมเป็นประธานที่ปรึกษาของรัฐมนตรีกลาโหม กลุ่มที่ ๖ ผมมาราชการ (ประมาณปี ๒๕๔๔) ได้เข้าชมพระตำหนัก และกลับมาได้เขียนเสนอแนะไว้ในหนังสือพิมพ์ไทยรัฐ ว่าน่าจะเปิดให้ประชาชนได้เข้าชม เก็บค่าเข้าชมสัก ๓๐ บาท เพื่อเอาไปเป็นเบี้ยเลี้ยงของทหาร หรือตำรวจ ที่จะต้องมาเฝ้ารักษา และให้ความปลอดภัย จากนั้นไม่กี่เดือนไม่ทราบว่าผลจากที่ผมขียน หรือเป็นแนวคิดของสำนักราชเลขา ฯ เองไม่ทราบ ทางสำนักราชเลขา ฯ ได้เปิดให้ประชาชนเข้าชม ได้เก็บสตางค์คนละ ๕๐ บาท แต่วันนี้ผมไม่มีเวลาเข้าไป และได้เข้าไปชมหลายครั้งแล้ว เรียกว่าชมกันมาตั้งแต่เริ่มสร้างเลยทีเดียว
            ที่ต้องเข้าชมให้ได้คือ สวนแม่ฟ้าหลวง ซึ่งหากเป็นวันธรรมดา จะเข้าจอดได้ใกล้ที่ลานจอดของพระตำหนัก ทางลงสู่สวนแม่ฟ้าหลวงอยู่ทางขวามือ ตรงข้ามร้านอาหาร และต้องผ่านพิพิธภัณฑ์มาก่อน และติดกับพิพิธภัณฑ์และสุขาอันเป็นสากล และสะอาดก็มีต้นไม้ขายราคาไม่แพง แต่กุหลาบพันปีไม่มีจำหน่าย ราคาค่าเข้าชมสวนคนละ ๕๐ บาท