จังหวัดอำนาจเจริญ อยู่ในเขตของอีสานกลาง "ไหว้พระดี แดนอีสาน มงคลสถานร้อยแปดวัด"  ในอำนาจเจริญ มี ๕ วัด คือ
            วัดดานพระบาท  พระพุทธอุทยาน และพระมงคลมิ่งเมือง เขาดานพระบาท อำเภอเมือง มีพระมงคลมิ่งเมือง พระพุทธรูปขนาดใหญ่ ประทับนั่ง ปางมารวิชัย
            วัดพระเหลาเทพนิมิต  อำเภอพนา  ห่างจากอำเภอเมือง ประมาณ ๔๐ กม. อุโบสถสถาปัตยกรรมแบบล้านนา ประดิษฐานพระพุทธรูป ปางสมาธิองค์ใหญ่ กล่าวกันว่า มีพุทธลักษณะงดงามที่สุดในภาคอีสาน ศิลปะลาว สร้างขึ้นเมื่อ พ.ศ.๒๒๖๓
            วัดไชยาติการาม  บ้านโพนเมือง อำเภอพนา พระพุทธรูปสัมฤทธิ์ ประทับนั่งขัดสมาธิ ปางมารวิชัย ศิลปะล้านช้าง อายุกว่า ๓๐๐ ปี
            วัดโพธิศิลา  บ้านเปือยหัวดง อำเภอเมือง มีใบเสมาหินทรายขาว อายุประมาณ ๑,๐๐๐ ปี เป็นศิลปะขอมแบบไพรกเมง
            วัดถ้ำแสงเพชร  หรือ วัดศาลาพันห้อง ห่างจากตัวเมืองประมาณ ๒๐ กม. มีถ้ำแสงเพชร ประดิษฐานพระประธานองค์ใหญ่ นาม "แสงเพชร"  ถ้ำนี้งามนัก ธรรมชาติโดยรอบร่มรื่น เป็นสถานที่ปฎิบัติธรรม สายพระอาจารย์ชา สุภัทโท สาขาวัดหนองป่าพง จึงมีพระภิกษุนานาชาติ มาปฎิบัติธรรมประจำ
            ผมกลับจากมุกดาหาร โดยไม่ซ้ำกับเส้นทางที่มา เพื่อพยายามให้ผ่านจังหวัดในเขตอีสานกลางให้มากที่สุด แต่คงได้แค่ ๕ จังหวัด ซึ่งทั้งหมดมี ๘ จังหวัด ขาดนครพนม สกลนคร และชัยภูมิ เพราะทิศทางห่างกันวิ่งเป็นวงรอบไม่ได้
           เส้นทางกลับ ออกจากมุกดาหาร กลับมาผ่าน อช.มุกดาหาร มาตามถนนสาย ๒๐๒๔ มุ่งมาทางอำเภอดอนตาล - เลิงนกทา พอถึง กม.๑๔,๕๐๐ ก็จะมาผ่านทางแยกขวาเข้า อช.มุกดาหาร วิ่งเลยต่อไปจนถึงดอนตาล ก็เลี้ยวขวาเข้าถนนสาย ๒๒๗๗ ไปยัง อ.เลิงนกทา จ.ยโสธร ระยะทางช่วงนี้ ๕๐ กม. จะผ่าน
                อุทยานสมเด็จย่า  ไปตามถนน ๒๒๗๗  ทางไป อ.เลิงนกทา ประมาณ กม.๕.๕ จะพบป้ายบอกทางซ้ายมือ เลี้ยวเข้าไปอีก ๘๐๐ เมตร จะถึงบริเวณอุทยาน บริเวณนี้เคยเป็นฐานปฎิบัติการทางทหาร ชื่อฐาน "ปฎิบัติการวรพัฒน์"  เป็นฐานที่ตั้งของทหาร ทภ.๒ เพื่อต่อสู้กับพวก ผกค. เมื่อวันที่ ๕ - ๗ มิ.ย.๒๕๒๐  สมเด็จย่า และสมเด็จพระเจ้าพี่นาง ฯ ได้เสด็จมาเยี่ยมทหารที่ฐานนี้ และประทับแรม เป็นฐานเดียวที่สมเด็จย่า ประทับพักแรมในสนามกับเหล่าทหาร ในอุทยานเป็นป่าไม้ธรรมชาติ แต่ปรับปรุงให้มีทางรถยนต์รอบพื้นที่ สิ่งก่อสร้างดั้งเดิมยังอยู่ ที่เก่าแก่ไปทางทหารก็ซ่อมแซม หรือจำลองขึ้นใหม่ เช่น พลับพลาที่ประทับของสมเด็จย่า เมื่อครั้งเสด็จประทับพักแรม ที่รักษาไว้อย่างดีที่สุดคือ คงสภาพป่าดั้งเดิมเอาไว้ ในสภาพสมบูรณ์ ต้นไม้จึงมีขนาดใหญ่มาก ร่มรื่นไปทั่วบริเวณ มีทางเดินชม พลับพลาที่ประทับ กองบังคับการ บังเกอร์ โรงเรือนที่พักของทหาร ฯลฯ  และมีศาลาประดิษฐานพระรูป ของสมเด็จย่า ให้ได้กราบไหว้
                จากอุทยานสมเด็จย่า กลับมาวิ่งบนถนน ๒๒๗๗ ตั้งแต่ กม.๑๔ ในพื้นที่ของ อบต. มีบ้านมาก ถนนราดยางเลียบอุทยานแห่งชาติ ภูสระดอกบัว หากจะเข้าไปยัง อช.เลี้ยวขวาเข้าที่ กม.๒๒.๕๐๐
                ถึงเลิงนกทา มีทางตรงไปยังอำเภอหนองพอก หากจะไปดูป้ายเลี้ยวให้ดี ๆ ไม่เช่นนั้น จะผิดทาง ไปอำนาจเจริญเลี้ยวซ้ายเข้าสาย ๒๑๒ เป็นถนนสี่เลน หากจะไปยโสธรเลย โดยไม่ผ่านอำนาจเจริญ ก็ไปตามถนน ๒๑๖๙ ซึ่งจะผ่าน อ.ไทยเจริญ กุดชุม และทรายมูล  แต่ผมจะไปอำนาจเจริญก่อน จึงไปตามถนนสาย ๒๑๒ ผ่าน อ.เสนางคนิคม อำนาจเจริญ แล้วจึงตัดเข้าถนน ๒๐๒ ผ่าน อ.ป่าติ้ว ไปยังยโสธร
                ใกล้จะถึงอำนาจเจริญ เห็นป้ายข้างทางโฆษณา ข้าวหอมอำนาเจริญ เห็นรูปภาพที่ประชาสัมพันธ์แล้ว น่ากิน หิวข้าว แต่ไม่บอกว่า ขายที่ตรงไหน แถมร้านโอท๊อป ปิดวันอาทิตย์เสียอีก เลยอดกินข้าวหอมอำนาจเจริญ
                อำนาจเจริญ ก่อตั้งขึ้นเมื่อประมาณ พ.ศ.๒๓๙๓ ในแผ่นดินรัชกาลที่ ๓ ที่บ้านก้อใหญ่ แล้วเปลี่ยนชื่อบ้านเป็น "ลืออำนาจ"  ขึ้นการปกครองกับนครเขมรัฐ ผู้ก่อตั้งคือ ท้าวอุปชา เจ้าเมืองจำหาร (แขวงสุวรรณเขต)  ได้อพยพครอบครัวเข้ามาพึ่งพระบรมโพธิสมภาร พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว
                พ.ศ.๒๔๑๐ พระยาอมรอำนาจ (เสือ อมรสิน)  เจ้าเมืองสมัยรัชกาลที่ ๕ ได้ขอย้ายเมืองลืออำนาจ มาอยู่ในการปกครองของอุบลราชธานี และยกฐานะขึ้นเป็นเมือง เปลี่ยนนามเป็น อำนาจเจริญ หลังจากนั้น ย้ายมาอยู่ที่ สี่แยกบ้านมุ่ง ตำบลมุ่ง แต่ต่อมาได้ลดฐานะเป็นอำเภอ ขึ้นกับ จ.อุบลราชธานี และยกฐานะเป็นจังหวัดเมื่อ ๑ ธ.ค.๒๕๓๖
                ก่อนถึงตัวเมือง ประมาณ ๓ กม. จะมาผ่าน
                พุทธอุทยาน   ตั้งอยู่ที่ เขาดานพระบาท ร่มรื่นไปด้วยพันธุ์ไม้นานาชนิด ได้รับการตกแต่งเป็นพุทธอุทยาน ตั้งแต่ยังเป็นอำเภอ เมื่อ พ.ศ.๒๕๐๘ เมื่อเลี้ยวเข้ามาจะเห็น " พระมงคลมิ่งเมือง หรือ หลวงพ่อใหญ่ " ประทับนั่ง หน้าตักกว้าง ๑๑ เมตร เป็นพระพุทธรูปปางมารวิชัย ศิลปะอินเดีย (ปาละ)  ซึ่งเข้ามาสู่อีสานเมื่อพันปีที่แล้ว ด้านหลังองค์พระใหญ่ มีพระพุทธรูปอีก ๒ องค์ งมขึ้นมาจากหนองน้ำ พบเมื่อ ๒๕๐๕
                อ่างเก็บน้ำพุทธอุทยาน  อยู่ฝั่งตรงข้ามกับสวนมิ่งเมือง แหล่งน้ำเกษตร และประมง มีรีสอร์ทหลายแห่ง ผมเคยพักที่รีสอร์ท ริมน้ำแห่งนี้
                สวนมิ่งเมืองเฉลิมพระเกียรติ์  สวนเฉลิมพระเกียรติ์ ๘๐ พรรษา อยู่ตรงข้ามศาลจังหวัด พื้นที่บริเวณสวนกว้างขวาง งามทั้งพันธุ์ไม้ดอก ไม้ประดับ สนามหญ้ากว้างใหญ่ ตัดหญ้าเรียบงามตา อยู่เลยพุทธอุทยานมาทางตัวเมือง
                ศาลหลักเมือง  สร้างไว้ในบริเวณสวนมิ่งเมือง ฯ โดยหลวงพ่อคูณ ปริสุทโธ แห่งวัดบ้านไร่ มากำหนดที่ตั้งศาลหลักเมืองให้ สร้างด้วยไม้มงคล ๙ ชนิด จากต้นคูณ ฯ และด้านหลังของศาลหลักเมือง มีสวนไม้มงคลปลูกไว้ สวนเปิดตั้งแต่ ๐.๕๐๐ - ๒๐.๐๐
                วัดถ้ำแสงเพชร  หรือศาลาพันห้อง  ไปวัดนี้ จะต้องไปตามถนนสาย ๒๐๒ ซึ่งจะไปสิ้นสุดที่ชายแดนเขมราฐ ประมาณหลัก กม.๖๓ - ๖๔  จะมีทางแยกซ้ายไปยังวัดถ้ำแสงเพชร เส้นทางออกจะวกวน และมีเส้นทางไปถึง ๓ เส้นทาง แต่ทุกเส้นทางจะไปบรรจบกันที่ หน้าถ้ำแสงเพชร
                เมื่อเลี้ยวซ้ายมาจาก กม.๖๓ - ๖๔  เลี้ยวเข้ามาประมาณ ๒ กม.  ถึงสี่แยกน้อย ๆ ซึ่งเป็นที่ตั้งของหน่วยควบคุมไฟป่า และก่อนถึงสี่แยกมีถนนที่สร้างไปยังวิทยาเขต มหาวิทยาลัยมหิดล ตรงไปก็จะไปเข้าประตูวัดถ้ำแสงเพชร มีเส้นทางภายในวัดไปยัง ถ้ำแสงเพชรได้ ตอนวิ่งเข้ามาในวนอุทยาน จะพบป้าย "ระวังรถทับงูใหญ่"  เมื่อเข้ามาในบริเวณวัด มีหอปฎิบัติธรรม มีศาลาพันห้อง (ความจริงมีห้องเดียว แต่จุคนได้เป็นพัน)  หลังศาลามี พระพุทธไสยาสน์ เจดีย์ เลยไปเป็นเขตสังฆาวาส มีอาคารสำหรับผู้มาปฎิบัติธรรมพัก เป็นวัดป่าสายพระอาจารย์ชา สุภัทโท จากเขตวัดตรงลานหินนี้ไปอีก ๘๐๐ เมตร ก็จะถึงถ้ำแสงเพชร ซึ่งในถ้ำมีพระพุทธรูปมีหินเสี่ยงทาย อธิษฐานแล้ว ลองยกดู ยกขึ้นก็จะเป็นไปตามคำอธิษฐาน
                มื้อกลางวัน ที่อำนาจเจริญ หากจะเข้ามาในตัวเมืองผ่านพุทธอุทยานมาแล้ว ผ่านสวนมิ่งเมือง ที่ตั้งของศาลหลักเมืองมาแล้ว  ก่อนถึงใจกลางเมือง ร้านชื่อ ก๊วยจั๊บกุ้ง อยู่ฝั่งซ้าย ตรงข้ามธนาคารไทยพาณิชย์ และห้างทองอารยา ติดกับคลินิก ร้านติดกัน ๒ ร้าน ร้านก๊วยจั๊บ เป็นร้านน้า ร้านติดกัน ขายข้าวแกงเป็นร้านหลาน นั่งร้านไหนก็สั่งมาได้ ผมนั่งร้านคุณน้า ร้านข้าวแกงมีกับข้าวใส่ถาดไว้ แต่อยากชิมอาหารเวียดนามมากกว่าเลยสั่งมากิน ไม่เคยกินก๊วยจั๊บกุ้ง
                ก๊วยจั๊บกุ้ง เสริฟมาในชามพร้อมช้อนสังกะสี และซ่อม คงให้ใช้แทนตะเกียบ ไม่มีตะเกียบให้ แปลกดี ก๊วยจั๊บคือ ก๋วยเตี๋ยวเส้นเล็กของญวน เส้นเหนียว น้ำรสดีจริง ๆ  ใส่กุ้งสด หมูยอหั่นชิ้นเล็ก ๆ โรยหอมเจียว พิเศษชามละ ๔๐ บาท ยกให้ว่าอร่อย
                เมี่ยงสด ใบเมี่ยงห่อผักสด ไส้เป็นหมู หนังหมู มีน้ำจิ้มใส่ถั่ว ร้านนี้น้ำจิ้มเฉพาะอย่าง ไม่ใช่น้ำจิ้มอเนกประสงค์ เวลาเขายกมาพร้อม ๆ กัน เขาแนะนำให้ว่าถ้วยไหนจิ้มอะไร บอกว่าถ้าจิ้มผิดถ้วย จะไม่อร่อย
                ปากหม้อ  ให้น้ำจิ้มแยกมาอีกถ้วย เป็นน้ำจิ้มใส
                ของหวาน  ลูกตาลสดลอยแก้ว หวานเย็น ชื่นใจ
                หน้าร้าน มีขนมเปี๊ยะ และถั่วทอด จากร้านตั้งเซ่งจั๊ว มาไกลจากโคราช
                อิ่มแล้ว ออกเดินทางต่อ มุ่งหน้าไปจังหวัดยโสธร ที่หมายปลายทางเย็นวันนี้ จะไปนอนที่บุรีรัมย์ แดนอีสานใต้ ไปยโสธรไปตามถนนสาย ๒๐๒ ระยะทาง ๕๔ กม.
                บ้านศรีฐาน  ถนนสาย ๒๐๒ ประมาณ กม.๑๙ - ๑๘ แยกซ้ายไป ๓ กม. เป็นหมู่บ้านพัฒนา เกือบทุกบ้านผลิตหมอนขิต ทอผ้า มีเสื้อผ้าสำเร็จรูป ผลิตกันถึงขั้นส่งขายต่างประเทศ มีถนนผ่านหมู่บ้านนี้ไปอุบลราชธานีได้
                วัดมหาธาตุ  ผ่านหน้าอำเภอ แล้วเลี้ยวขวา วัดอยู่ทางซ้ายมือ หากตรงต่อไปจะไปยังสวนสาธารณะริมชี วัดมหาธาตุ มีพระพุทธรูปสำคัญ พระพุทธบุษยรัตน์ หรือพระแก้วหยดน้ำค้าง พระพุทธรูปปางสมาธิ ศิปละเชียงแสน รัชกาลที่ ๓ พระราชทานมาให้
                พระธาตุยโสธร หรือพระธาตุอานนท์ อยู่หน้าอุโบสถ
                สวนสาธารณะพญาแถน  อยู่ในเมือง ปลูกต้นมะพร้าวไว้สวยมาก รวมทั้งต้นตาล
                พระธาตุก่องข้าวน้อย  ไปตามถนนสาย ๒๓ ทางไปอุบลราชธานี เลี้ยวซ้ายเข้าไปประมาณ กม. ๑๙๖.๕๐๐ ป้ายบอกเลี้ยวไปอีก ๒๐๐ เมตร เป็นทางเข้าใหม่ ถนนราดยางอย่างดี  พระธาตุก่องข้าวน้อย สร้างเพื่อลดบาปที่ฆ่าแม่ ที่เอาข้าวกลางวันมาส่งช้า เปิดกล่องเห็นข้าวนิดเดียว กลัวไม่พอกิน เลยโมโห ฆ่าแม่ตาย ปรากฎว่า กินข้าวไม่หมดกล่อง ข้างพระธาตุมีพระพุทธรูป อยู่องค์หนึ่งที่ชาวบ้านเคารพกันมาก ควรแก่การสักการะ