เหตุการณ์สำคัญสมัยกรุงศรีอยุธยาตอนต้น(3)

ศักราช  910  วอกศก  (พ.ศ.  2091)  วันเสาร์ขึ้น  5  ค่ำ  เดือน  5  เสด็จออกสนามให้ชนช้าง  และช้างพระยาไฟนั้นหักเป็น  3  ท่อน  อนึ่งอยู่  2  วัน  ช้างต้นพระฉันทันต์ไล่ร้องเป็นเสียงสังข์  อนึ่งประตูไพรยนต์ร้องเป็นอุบาทว์  เถิงวันอาทิตย์ขึ้น  5  ค่ำ  เดือน  8  สมเด็จพระเจ้ายอดฟ้าเป็นเหตุ  จึงขุนชินราชได้ราชสมบัติ  42  วัน  และขุนชินราชและแม่ยั่วศรสุดาจันทร์เป็นเหตุจึงเชิญเสด็จพระเธียรราชาธิราชเสวยราชสมบัติ  ทรงพระนามสมเด็จพระมหาจักรพรรดิ  และครั้นเสวยราชสมบัติได้  7  เดือน  พระยาหงสาปังเสวกี  ยกทัพมาพระนครศรีอยุธยาในเดือน  4  นั้น    เมื่อเสด็จพระมหาจักรพรรดิเจ้าเสด็จออกไปรบหงสานั้น  สมเด็จพระองค์มเหสี  และสมเด็จพระเจ้าลูกเธอพระราชบุตรตรีเสด็จทรงช้างออกไปโดยเสด็จออกไปด้วย  และเมื่อได้รบหงสานั้นทัพหน้าแตกมาปะทะทัพหลวงเป็นโกลาหลใหญ่  และสมเด็จองค์มเหสี  และสมเด็จลูกยาเธอราชบุตรตรีนั้นได้รบด้วยเศิกสิ้นชนม์กับคอช้างนั้นและเศิกหงสาครั้งนี้เสียสมเด็จพระมหาธรรมราชาธิราชเจ้า  และสมเด็จพระลูกยาเธอพระราเมศวรไปแก่พระยาหงสา  และจึงเอาพระยาปราบและช้างต้นพระยานุภาพ  ตามไปส่งให้พระยาหงสาเถิงเมืองกำแพงและพระยาหงสาจึงส่งพระมหาธรรมราชาธิราชเจ้า  สมเด็จพระราเมศวรเจ้า  มายังพระนครศรีอยุธยา

                ศักราช  911  ระกาศก  (พ.ศ.  2092  ณ  วันเสาร์  ขึ้น  10  คำ  เดือน  2  ได้ช้างพลายตำบลป่ามะนาวตำบลศรีสูง  4  ศอกมีเศษ  ชื่อปัจจัยนาเคนทร์  ครั้งนั้นแรกให้ก่อกำแพงพระนครศรีอยุธยา

                ศักราช  912  จอศก  (พ.ศ.  2093)  เดือน  8  ขึ้น  2  ค่ำ  ทำการพระราชพิธีปฐมกรรมสมเด็จพระมหาจัรกพรรดิเจ้า  ตำบลท่าแดง  พระกรรมวาจาเป็นพฤฒิบาศ  พระพิเชฏฐ์เป็นอัษฎาจารย์  พระอินโทรกรมการ

                ศักราช  914  ชวดศก  (พ.ศ.  2095)  ตรั้งนั้นได้แปลงเรือแซและเรือชัยเป็นหัวสัตว์

                ศักราช  915  ฉลูศก  (พ.ศ.  2096)  เดือน  7  นั้น  แรกทำการราชพิธีมัธยมกรรม  สมเด็จพระมหาจักรพรรดิ  ตำบลชัยนาถบุรี

                ศักราช  916  ขาลศก  (พ.ศ.  2097)  เสด็จไปวังช้างตำบลวังลำมุง  ได้ช้างพลายพัง  60  ช้าง  อนึ่งในเดือน  12  นั้น  ได้ช้างเผือกตำบลกาญจนบุรีสูง  6  ศอกเศษ  ชื่อพระคเชนโทรดม

                ศักราช  917  ฉลูศก  (พ.ศ.  2098)  วันจันทร์  แรม  7  ค่ำ  ได้ช้างเผือกพลายตำบลป่าเพชรบุรี  สูง  (สี่ศอกคืบหนึ่งชื่อพระ)  แก้วทรงบาศ 

                ศักราช  918  มะโรงศก  (พ.ศ.2099)  เดือน  12  (แต่งทัพไปละแวก)  พระยาองค์สวรรคโลกเป็นทัพหลวงถือพล  3  (0,000  ให้พระ)  มหามนตรีถืออาชญญาสิทธิ์  พระมหา  (เทพถือวัวเกวียว  11...)  ฝ่ายทัพเรือไซร้  พระยาเยาวเป็นนายกอง  ครั้งนั้นลมพัดขัด  ทัพเรือมิทันทัพบก  และพระยารามลักษณ์  (ซึ่ง)  เกณฑ์เข้าทัพบกนั้น  เข้าบกทัพในกลางคืน  และทัพพระยารามลักษณ์นั้นแตกมาประทัพใหญ่  ครั้งนั้นเสียพระยาองค์สวรรคโลกนายกองและช้างม้ารี้พลมาก

                ศักราช  919  มะเส็งศก  (พ.ศ.  2100)  วันอาทิตย์  ขึ้น  1  ค่ำ  เดือน  4  เกิดเพลิงไหม้ในพระราชวังมาก  อนึ่งในเดือน  3  นั้น  ทำการพระราชพิธีอาจาริยาภิเษก  และทำการพระราชพิธีอินทราภิเษกในวังใหม่  อนึ่งในเดือน  4  นั้น  พระราชทานสัตดกมหาทาน  และให้ช้างเผือกพระราชทานมีกองเชิงเงิน  4  เท้าช้างนั้น  เป็น  เงิน  1,600  บาท  และพระราชทานรถ  7  รถ  เทียมด้วยม้า  และมีนางสำหรับเสมอรถนั้นมี  7  นาง  อนึ่งในเดือน  7  นั้น  เสด็จไปวังช้างตำบลโครกพระ  ได้ช้างพลายพัง  60  ช้าง

                ศักราช  921  ฉลูศก  (พ.ศ.  2102)  เสด็จไปวังช้างตำบลแสนตอ  ได้ช้างพลาย  40  ช้าง

                ศักราช  922  ฉลูศก  (พ.ศ.  2103)  เสด็จไปวังช้างวัดไก่  ได้ช้างพัง  50  ช้าง  อนึ่งอยู่ในวันเสาร์  แรม  8  ค่ำ  เดือน  12  ได้ช้างเผือกและตาช้างนั้นมิได้เป็นเผือก  และลูกติดมาด้วยตัวหนึ่ง

                ศักราช  923  ฉลูศก  (พ.ศ.  2104)  พระศรีศิลป์บวชอยู่วัดมหาธาตุ  แล้วหนีออกไปอยู่ตำบลม่วงมดแดง  และพระสังฆราชวัดป่าแก้วให้ฤกษ์แก่พระศรีศิลป์  ให้เข้ามาพระราชวัง  ณ  วันเสาร์  ขึ้น  1  ค่ำ  เดือน  9  ครั้งนั้นพระยาศรหราชเดโชจึงให้ว่าแก่พระศรีศิลป์ว่า  ครั้นพ้นวันพระแล้วจึงให้ลงพระราชอาญา  ฆ่าพระศรีศิลป์จึงเข้ามาแต่ในวันพฤหัสบดี  แรม  14  ค่ำ  เดือน  8  เพลาเย็นนั้นมาแต่กรุง  ครั้นวันรุ่งขึ้นในวันพระนั้น  พระศรีศิลป์เข้าราชวังในครั้งนั้น  พระศรีศิลป์มรณภาพในพระราชวังนั้น  ครั้นแลรู้ว่าพระสังฆราชวัดป่าแก้วให้ฤกษ์แก่พระศรีศิลป์เป็นแม่นแล้วไซร้  ก็ให้เอาพระสังฆราชวัดป่าแก้วไปฆ่าเสีย

                ศักราช  984  จอศก  (พ.ศ.  2105)เสด็จไปวังช้างตำบลไทรย้อย  ได้ช้างพลายพัง  70  ช้าง

                ศักราช  925  กุนศก  (พ.ศ.  2106)  พระเจ้าหงสานิพัตรยกทัพลงมาในเดือน  12  นั้น  ครั้นเถิงวันอาทิตย์  แรม  5  ค่ำ  เดือน  2  พระเจ้าหงสาได้เมืองพิษณุโลก  ครั้งนั้นเมืองพิษณุโลกข้าวแพง  3  สัดต่อบาท  อนึ่งคนทั้งปวงเกิดทนพิษตายมาก  แล้วพระเจ้าหงสาจึงได้เมืองเหนือทั้งปวงแล้งจึงยกทัพลงมากรุงศรีอยุธยาครั้งนั้นฝ่ายกรุงมหานครศรีอยุธยาออกเป็นราชไมตรีและสมเด็จพระมหากษัตริย์เจ้าทั้งสองฝ่าย  เสด็จทำสัตยาธิฐานหลั่งน้ำษิโณฑกตำบลวัดพระเมรุ  แล้งจึงพระเจ้าหงสาขอเอาสมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ  พระเมศวรเจ้าและช้างเผือก  4  ช้างไปเมืองหงสา  ครั้งนั้นพระยาศรีสุลต่าน  พระยาตานีมาช่วยการเศิก  พระยาตานีนั้นเป็นขบถและคุมชาวตานีทั้งปวงเข้าไปในพระราชวัง  ครั้นแลเข้าในพระราชวังได้เอาช้างเผือกมาขี่ยืนอยู่  ณ  ท้องสนาม  แล้วจึงลงช้างออกไป  ณ  ทางตะแลงแกง  และชาวพระนครเอาพวนมาขึงไว้ต่อรบด้วยชาวตานี  ๆ  นั้นตายมาก  และพระยาตานีนั้นลงสำเภาหนีไปรอด  ในปีเดียวนั้น  พระเจ้าล้านช้างดพระราชสารมาถวายว่าจะขอสมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอเทพกระษัตรเจ้า  และทรงพระกรุณาพระราชทานแก่พระเจ้าล้านช้าง  และครั้งนั้นสมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ  พระเทพกระษัตรเจ้าทรงพระประชวร  จึงขอพระราชทานสมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ  พระแก้วฟ้าราชบุตรตรีแก่พระเจ้าล้านช้าง

                ศักราช  929  ชวดศก  (พ.ศ.  2107)  พระเจ้าล้านช้างจึงให้เชิญ  สมเด็จพระแก้วฟ้าพระราชบุตรตรี  ลงมายังพระนครศรีอยุธยา  และว่าจะขอสมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ  พระเทพกษัตรเจ้านั้น  และจึงพระราชทานสมเด็จพระเทพกระษัตรเจ้าแก่พระเจ้าล้านช้าง  ครั้นนั้นพระเจ้าหงสารู้ความทั้งปวงนั้น  จึงแต่งทัพมาซุ่มอยู่กลางทาง  และชิงเอาพระเทพกระษัตรเจ้าได้ไปถวายแก่พระเจ้าหงสา  อนึ่งในปีนั้น  น้ำ  ณ  กรุงพระนครศรีอยุธยานั้นน้อยนัก

                ศักราช  930  มะโรงศก  (พ.ศ.  2111)  ในเดือน  12  นั้น  พระเจ้าหงสายกพลมาแต่เมืองหงสา  ครั้นเถิงวันศุกร์ขึ้น  1  ค่ำ  เดือน  1  พระเจ้าหงสาเข้าล้อมพระนครศรีอยุธยานั้นสมเด็จพระมหาจักรพรรดิเจ้าทรงประชวรนฤพาน  และครั้งนั้นสมเด็จเจ้าลูกยาเธอพระมหินทราธิราช  ตรัสมิได้นำพวกการเศิก  แต่พระเจ้าลูกเธอพระศรีเสาวนั้นตรัสเอาพระทัยใส่และเสด็จไปบัญชาการที่จะรักษาพระนครทุกวัน  ครั้นแลเห็นสมเด็จพระมหินทราธิราชเจ้าตรัสรู้ว่าพระเจ้าลูกยาเธอพระศรีเสาวเสด็จไปบัญชาการเศิกทุกวัน  ดังนั้นก็มิได้วางพระทัย  ก็ให้เอาพระเจ้าลูกยาเธอพระศรีเสาวนั้นฆ่าเสีย  ณ  วัดพระราม

                ครั้งนั้นการเศิกซึ่งจะรักษาพระนครก็คลายลง  ครั้งเถิงศักราช  931  มะเส็งศก  (พ.ศ  2110)  ณ  วันอาทิตย์  แรม  11  คำ  เดือน  9  เพลารุ่งประมาณ  3  นาฬิกา  ก็เสียกรุงพระนครศรีอยุธยาแก่พระเจ้าหงสา  ครั้งเถิงวันศุกร์  ขึ้น  6  ค่ำ  เดือน  12  ทำการปราบดาภิเษก  สมเด็จพระมหาธรรมราชาธิราชเจ้า  เสวยราชสมบัติพระนครกรุงศรีอยุธยา  อนึ่งเมื่อพระเจ้าหงสาเสด็จกลับคืนไปเมืองหงสานั้น  พระเจ้าหงสาเอาพระมหินทราธิราชเจ้าขึ้นไปด้วย

                ศักราช  932  มะเมียศก  (พ.ศ.  2113)  พระยาละแวกยกพลมาพระนครศรีอยุธยาพระยาละแวกยืนช้างตำบลสามพิหาร  และได้รบพุ่นกัน  และชาวเมืองนครได้ยิงปืนออกไปต้องพระยาจัมปาธิราชตายกับคอช้าง  ครั้งนั้นศึกพระยาละแวกเลิกทัพกลับคืนไป  ในปีนั้นน้ำ  ณ  กรุงพระนครศรีอยุธยามาก

                ศักราช  933  มะแมศก  (พ.ศ.  2114)  น้ำน้อย  อนึ่งพระนารายณ์บพิตรเป็นเจ้าเสด็จขึ้นไปเสวยราชสมบัติเมืองพิษณุโลก

                ศักราช  934  วอกศก  (พ.ศ.  2115)  น้ำน้อยนัก

                ศักราช  935  ระกาศก  (พ.ศ.  2116)  น้ำน้อยมัธยม

                ศักราช  936  จอศก  (พ.ศ.  2117)  น้ำมากนัก  ครั้งนั้นสมเด้จพระเจ้าลูกยาเธอทรงพระประชวรทรพอพิษ

                ศักราช  937  ขาลศก  (พ.ศ.2118)  พระยาละแวกยกทัพมายังพระนครศรีอยุธยาในวันเสาร์  ขึ้น  10  ค่ำ  เดือน  1  ชาวเมืองละแวกตั้งทัพเรือตำบลพะแนงเชิง  และได้รบพุ่งกันครั้งนั้นเศิกละแวกต้านมิได้เลิกทัพกลับไป  และจับคน  ณ  เมืองปักษ์ใต้ไปครั้งนั้นมาก  ในปีนั้นน้ำ  ณ  กรุงศรีอยุธยาน้อย

                ศักราช  940  ขาลศก  (พ.ศ.  2121)  พระยาละแวกแต่งทัพให้เอาเมืองเพชรบุรี  มิได้เมืองและชาวละแวกนั้นกลับไป  ครั้งนั้นพระยาจีนจันตุหนีมาแต่เมืองละแวก  มาสู่พระราชสมภารครั้นนั้นอยู่มาพระยาจีนจันตุหนีก็หนีกลับคืนไปเมือง

                ศักราช  942  มะโรงศก  (พ.ศ.  2123)  รื้อกำแพงเมืองพระนครออกไปตั้งเถิงริมแม่น้ำ

                ศักราช  943  มะเส็งศก  (พ.ศ.  2124)  ญาณประเชียรเรียนศาสตราคมและคิดขบถคนทั้งปวงเสด็จเข้าด้วยมาก  และยกมาเมืองลพบุรี  และยืนช้างตำบลหัวตรี  และบรเทศคนหนึ่งอยู่ในเมืองนั้น  ยิงปืนออกไปต้องญาณประเชียรตายกับคอช้าง  และในปีนั้นมีหนังสือมาแต่เมืองหงสาว่า  ปีมะเส็งตรีนิศกนี้  อธิกมาสมิได้  ฝ่ายกรุงพระมหานครศรอยุธยานี้มีอธิกมาส  อนึ่งในวันเสาร์  ขึ้น  9  ค่ำ  เดือน  2  รู้ข่าวมาว่าพระเจ้าหงสานฤพาน  อนึ่งในเดือน  3  นั้น  พระยาลละแวกยกพลมาเมืองเพชรบุรี  ครั้งนั้นเสียเมืองเพชรบุรีแก้พระยาละแวก

                ศักราช  944  มะเมียศก  (พ.ศ.  2125)  พระยาละแวกแต่งทัพให้มาจับคนปลายด่านตะวันออก

                ศักราช  945  มะแมศก  (พ.ศ.  2126)  ครั้งนั้นเกิดเพลิงไหม้แต่จวนหลาโหม  และเพลิงนั้นลามเถิงในราชวัง  และลามไหม้ไปเมืองท้ายเมือง  ครั้งนั้นรู้ข่าวมาว่า  ข้างหงสาทำทางมาพระนครศรีอยุธยา