เหตุการณ์สำคัญในแผ่นดินสมเด็จพระเจ้าปราสาททอง

ในแผ่นดินสมเด็จพระเจ้าปราสาททองนั้น  จากจดหมายเหตุและบันทึกของชาวต่างประเทศนั้นสามารถ  สรุปเหตุการณ์สำคัญได้  ดังนี้

พ.ศ. 2179  ญี่ปุ่นได้ประกาศต่อต้านศาสนาคริสต์  ได้ทำการปิดประเทศไล่ผู้เข้ารีตออกจากญี่ปุ่น  ทำให้ผู้เข้ารีตนั้นได้พากันอพยพไปอยู่ในเวียดนามและประเทศอื่นๆ  บางส่วนนั้นได้หนีเข้ามาอยู่ในกรุงศรีอยุธยาด้วย

เมื่อวันจันทร์  ขึ้น  1  ค่ำ  เดือน  5  พ.ศ. 2181  (ตรงกันวันที่  15  มีนาคม  พ.ศ.2181)  สมเด็จพระเจ้าปราสาททอง  ได้โปรดให้ทำการลบศักราช  เนื่องจากจุลศักราชจะครบ  1,000  ปี  ในวันเสาร์  แรม  2  ค่ำเดือน  5  จ.ศ. 1000  (ตรงกับวันที่  10  เมษายน  พ.ศ. 2181)  ด้วยเหตุที่ชาวสยาม  (ไทย)  นั้นเกรงว่าจะเกิดอันตรายร้ายแรงขึ้นในบ้านเมือง  พระองค์จึงทรงลบศักราชเพื่อเป็นการแก้เคล็ด  โดยพระองค์ทรงแก้นักษัตรจากปีขาล  สัมฤทธิ์ศกมาเป็นนักษัตรปีกุนสัมฤทธิ์ศก  ทำให้นักษัตรถอยหลังไป  3  ปี  (จุลศักราชนั้นเป็นการนับศักราชของชาวพุทธบางกลุ่มในศรีลังกา  และพม่า  โดยถือเอาตั้งแต่สังฆราชบุพสโรหัน  ครองประเทศพม่านั้นเป็นวันเริ่มต้นเริ่ม  จุลศักราช  1  ซึ่งตรงกัน  พ.ศ. 1181)  ครั้นนั้นเจ้าหน้าที่ฮอลันดาของบริษัทเนเธอร์แลนด์  อีสท์อินเดีย  ได้บันทึกว่า  สมเด็จพระเจ้าปราสาททอง  ทรงโปรดให้มีงานฉลองการลบศักราชในวันขึ้นปีใหม่  (วันปีใหม่ของชาวสยามถือเอาเดือนเมษายน)  เป็นเวลา  3  วัน

ในบันทึกนั้นยังได้กล่าวถึงการสร้างวัดไชยวัฒนารามในบริเวณที่เป็นบ้านเดิมของพระราชมารดาของสมเด็จพระเจ้าปราสาททอง  (สมัยที่ยังเป็นสามัญชน)  เมื่อ  เดือน  5  เมษายน  พ.ศ. 2193  ที่วัดนี้มีปรางค์องค์ใหญ่ที่สร้างขึ้นตามแบบศิลปะเขมร  คือมีมุขและบันไดสี่ด้าน

พ.ศ. 2193  จิตรกรชาวฮอลันดา  ได้เขียนภาพของกรุงศรีอยุธยาด้วยสีน้ำมันแบบสามมิติและเขียนแผนที่แม่น้ำเจ้าพระยาจากปากน้ำถึงกรุงศรีอยุธยาไว้  นับเป็นหลักฐานสำคัญทางประวัติศาสตร์  ที่ทำให้มองเห็นสภาพกรุงศรีอยุธยาในอดีต

สำหรับเมืองเชียงใหม่  นั้นตกเป็นเมืองขึ้นของ  พม่ามาตั้งแต่ครั้งพระเจ้าสุทโธธรรมราชา  ตั้งแต่  พ.ศ. 2173  นั้น  ต่อมาพระเจ้าสุทโธธรรมราชา  กษัตริย์เมืองอังวะได้สวรรคตลงในปี  พ.ศ. 2191  ด้วยเหตุที่มังรากยอชวาซึ่งเป็นพระอนุชานั้นสิ้นพระชนม์ลงเสียก่อนจึงทำให้มังเรนันทมิตรราชบุตนั้นได้ราชาภิเษกขึ้นเป็นกษัตริย์ครองเมืองอังวะ  ทรงพระนามว่า  พระเจ้าสิรินันทสุธรรมราชา  (ครองราชย์ต่อมาจนถึงแผ่นดินสมเด็จพระนารายณ์)

ต่อมา  พ.ศ. 2199  สมเด็จพระเจ้าปราสาททองเด็จสวรรคต  ภายในกรุงศรีอยุธยาได้เกิดเหตุการณ์ต่อสู้แย่งชิงราชสมบัติกันในระหว่างราชวงศ์  ทำให้มีเหตุการณ์สังหารฝ่ายตรงข้ามกันมาก  ในที่สุดเจ้าฟ้าชัยพระโอรสองค์ใหญ่ของสมเด็จพระเจ้าปราสาททองได้ขึ้นครองราชย์เป็นกษัตริย์  เจ้าฟ้าชัยนั้นครองราชย์อยู่ได้ไม่นานก็ถูก  พระศรีสุธรรมราชา  พระปิตุลา  (พระอนุชาของสมเด็จพระเจ้าปราสารททอง)  ปลงพระชนม์แล้วขึ้นครองราชย์แทน

สมเด็จพระเจ้าปราสาททอง  หรือสมเด็จพระสรรเพชญ์ที่  5  คือ  เจ้าพระยากลาโหมสุริยวงศ์  ครองราชย์  พ.ศ. 2173  ทรงสถาปนาพระอนุชาให้เป็นพระสุธรรมราชา  สถาปนาวัดไชยวัฒนาราม  ให้จำลองพระนครวัดของขอมมาสร้างพระนครหลวงเป็นพระราชวังประทับร้อนที่ข้างวัดเทพจันทร์สร้างจักรวรรดิไทยยนต์มหาปราสาท  วัดชุมพลนิกายาราม  พระปรางค์วัดมหาธาตุ  สร้างพระมหาปราสาทพระวิหารสมเด็จ  เสด็จทางชลมารถไปนมัสการพระพุทธบาท  สมเด็จธารโศก  ธารทองแดง  และห้วยเขา  เกิดอสุนีบาตไม่ถูกพระนารายณ์พระราชโอรส  2  ครั้งจึงจัดงานสมโภช  มีพระราชพิธีลบศักราช  พ.ศ. 2181  ปีขาล  เอากุนสัมฤทธิศกขึ้นดิถีวารจันทร์เฉลิงศพ  เป็นทวาปรายุค  และเกิดอสุนีบาตต้องเหมมหาปราสาท  เพลิงไหม้จนดีบุกหลังคาไหลลงห้องคลัง  เรือนหน้า  เรือนหลัง  100  หลังคา  จึงดับ  พระองค์ให้ทำคลังเรือนใน  3  เดือนเสร็จและก่อพระมหาปราสาท  1  ปี  เสด็จให้พระนามว่า  พระวิหารสมเด็จ  พระองค์อยู่ในราชสมบัติ  26  พรรษษ  พ.ศ. 2178  ปีวอก  ทรงพระประชวรหนักอยู่พระที่นั่งเบญจรัตน์และสวรรคตบางแห่งว่าครองราชย์  พ.ศ. 2183 ข 2178 (25  ปี)  ศักราชไม่ตรงกัน