นอกจากนี้ยังสำรวจพบแหล่งโบราณคดีที่สำคัญขึ้นอีกหลายแห่ง เช่น

                แหล่งโบราณคดีที่โบราณสถานคอกช้างดิน ตำบลจรเข้สามพัน อำเภออู่ทอง จังหวัดสุพรรณบุรีนั้น พบเงินเหรียญสมัยทวาราวดีเป็นตรารูป แพะ สายฟ้า พระอาทิตย์ พระจันทร์และรูปหอยสังข์ บางเหรียญจารึกอักษรปัลลวะและพบปูนปั้นรูปสตรีหลายคนเล่นดนตรีชนิดต่างๆ เป็นต้นเป็นหลักฐานนี้ชี้ให้เห็นว่า เมืองอู่ทอง มีฐานะเป็นเมืองสำคัอแห่งหนึ่งของอาณาจักรทวาราวดี

เมืองนครไชยศรีโบราณ อยู่บริเวณที่ตั้งของวัดจุลประโทณ จังหวัดนครปฐมในปัจจุบัยและถัดออกจากองค์พระปฐมเจดีย์ไปทางทิศใต้ประมาณ ๕๒ กิโลเมตรนั้นมีที่ดอนสำรวจพบคูเมืองโบราณรูปสี่เหลี่ยม ขนาด ๓,๖๐๐ x ๒,๐๐๐ เมตร มีลำน้ำบางแก้วไหลผ่านกลางเมืองโบราณออกไปตัดคลองพระประโทณ ผ่านคลองพระยากง บ้านเพนียด บ้านกลาง บ้านนางแก้ว แล้วออกสู่แม่น้ำนครไชยศรี พบโบราณวัตถุสมัยทวาราวดีจำนวนหนึ่งของเมืองนครไชยศรีโบราณแห่งน้ำ ปัจจุบันเก็บรักษาไว้พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ

                เมืองโบราณกำแพงแสน จังหวัดนครปฐมมีลักษณะคล้ายสำเภาโบราณ ขนาดประมาณ ๓๒๕ ไร่ (ปรากฏคันดินคูน้ำ สระน้ำและทางน้ำเก่าต่อกับห้วยยาง ปัจจุบันส่วนใหญ่มักจะตั้งเขิน)

เป็นเมืองใหญ่ของอาณาจักรทวาราวดีโบราณ มีวัดพระประโทณเป็นศูนย์กลาง ลักษณะเกือบเป็นสี่เหลี่ยมจตุรัส มีการขุดสระน้ำขนาดต่างๆ มีคลองขุดจากคลองพระประโทณผ่านไปยังดอนยายหอมยาวประมาณ ๘ กิโลเมตร มีเส้นทางน้ำหลายสายที่ยังปรากฏอยู่ เช่น คลองบางแก้ว คลองรังไทร และคลองรางพิกุล เป็นต้น

การพบศิลาสลักรูปวงล้อพระธรรมจักรกับกวางหมอบเปลือกหอยทะเล สมอเรือและสายโซ่เรือขนาดใหญ่ในเมืองนครปฐมโบราณ เป็นหลักฐานสำคัญที่แสดงว่าในสมัยก่อนนั้นเมืองโบราณแห่งนี้อยู่ติดกับทะเบหรือเป็นเมืองสำคัญของอาณาจักรทวาราวดี ซึ่งมีการพบชิ้นส่วนของพระพุทธรูปจำนวนมาก และยังได้พุทธรูปหินทรายสลักประทับนั่งขนาดใหญ่สมัยทวาราวดี จำนวน ๔ องค์ พระปฐมเจดีย์

ปัจจุบันนี้พระพุทธรูปองค์หนึ่งได้อัญเชิญไปไว้ในพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติเจ้าสามพระยาจังหวัดอยุธยาองค์ที่สองอยู่ในอุโบสถวัดปฐมเจดีย์ องค์ที่สามอยู่ที่ลานประทักษิณด้านทิศใต้ขององค์พระปฐมเจดีย์และองค์ที่สี่อยู่ในวิหารน้อยวัดหน้าพระมรุ จังหวัดอยุธยา นอกจากนี้ยังพบพระพุทธรูปนั่งห้อยพระบาทศิลปทวาราวดีสลักอยู่ในถ้ำฤาษี เขางู จังหวัดราชบุรี ด้วย

จากหลักฐานที่พบสถาปัตยกรรมศิลปสมัยทวาราวดีจากลายปูนปั้นประดับฐานเจดีย์ที่วัดพระเมรุ และเจดีย์จุลประโทณที่เมืองนครชัยศรีหรือนครปฐมโบราณนั้นปรากฏว่าเป็นศิลปการก่อสร้างที่มีอิทธิพลจากอินเดีย (บ้างว่าเหมือนอานันทเจดีย์ ที่พุกามประเทศพม่า)

นอกจากนี้ยังมีแหล่งโบราณคดีอื่นๆ อีก ซึ่งสำรวจพบเมืองโบราณ และชิ้นส่วนรูปปั้นดินเผา ปูนปั้นลายผักกูดศิลปสมัยทวาราวดีอีก เช่น ที่บ้านคูบัว จังหวัดราชบุรี บ้านโคกไม้เคน จ.นครสวรรค์

ในจังหวัดเพชนรบูรณ์จุดพบธรรมจักรศิลาขนาดใหญ่ สมัยพุทธศตวรรษที่ ๑๓ – ๑๔ ที่เมืองโบราณศรีเทพ อำเภอศรีเทพ จังหวัดเพชรบูรณ์ นั้นเป็นหลักฐานที่แสดงว่สาชุมชนแห่งนี้ได้มีการนับถือศาสนาพุทธแล้ว ส่วนหลักฐานสำคัญของพุทธศาสนาสมัยทวาราวดีนั้นพบที่วัดโพธิ์ชัยเสมาราม เมืองฟ้าแดดสงยาง (หรือฟ้าแดดสูงยาง) อำเภอกมาไสย จังหวัดกาฬสินธุ์ใกล้แม่น้ำชี ซึ่งพบเสมาหินจำนวนมากเป็นเสมาหินทรายสมัยทวาราวดี ขนาดใหญ่อายุราว ๑,๒๐๐ ปี มีอายุเก่าแก่กว่าสมัยขอมนครวัด ใบเสมานั้นจำหลักเรื่องพุทธประวัติโดยรับอิทธิพลมาจากศิลปแบบคุปตะของอินเดีย พบเสมาหินบางแท่งมีจารึกอักษรปัลลวะ ของอินเดียใต้ไว้ด้วย

สำหรับดินแดนภาคใต้นั้นมีการขุดพบดินเผาลวดลายดอกบัวศิลปสมัยทวาราวดีที่เมืองโบราณสถาน

                สมเด็จฯกรมรพระยาดำรงราชานุภาพ ได้กล่าวถึงการสิ้นสุดของอาณาจักรทวาราวดีไว้ว่า

“พระจ้าอรุรุทรมหาราชแห่งเมืองพุกามประเทศพม่า ทรงยกกองทัพเข้ามาโจมตีของอาณาจักรทวาราวีด จนทำให้อาณาจักรทวาราวีดสลายสูญไป”

ต่อมาอาณาจักรขอมหลังจากพระเจ้าชัยวรมันที่ ๗ สวรรคตในพ.ศ. ๑๗๓๒ อำนาจขอมก็เริ่มเสื่อมลงทำให้บรรดาเมืองประเทศราชที่อยู่ในอิทธิพลของขอมต่างพากันตั้งตัวเป็ยอิสระ ดังนั้นใน ปลายพุทธศตวรรษที่ ๑๘ พ่อขุนบางกางหาว เจ้าเมืองบางยาง และพ่อขุนผาเมือง เจ้าเมืองราด ซึ่งได้พระนางสิขรเทวีพระธิดาของกษัตริย์ขอมเป็นมเหสีและได้รับพระนามว่า “ขุนศรีอินทราทิตย์” พร้อมพระขรรค์ชัยศรี ได้ร่มกันทำการยึดอำนาจจากขอมและยอมให้พ่อขุนบางกลางหาว ขึ้นสถาปนาเป็น พ่อขุนศรีอินทราทิตย์ และประกาศแต่งตั้งแคว้นสุโขทัยเป็นอิสระจากการปกครองของพวกขอม

พ่อขุนรามคำแหง พระราชโอรสของพ่อขุนศรีอินทราทิตย์ ได้ครองราชย์และทรงดัดแปลงอักษรขอมมาประดิษฐ์เป็นลายสือไทย

ในศิลาจารึกสุโขทัย หลักที่ ๑ ของพ่อขุนรามคำแหงได้ระบุชื่อเมืองที่อยู่ในอำนาจของสุโขทัยหลายเมือง ก่อนนั้นเมืองเหล่านี้เคยอยู่ในอาณาจักรทวาราวดีโบราณ เช่นเมืองสุพรรณภูมิ (สุพรรณบุรี) เมืองราชบุรี เมืองเพชรบุรี เมืองแพรก (ชัยนาท) เป็นต้น

ปลายพุทธศตวรรษที่ ๑๗ พระเจ้าไชยศิริโอรสของพระเจ้าพรหมแห่งโยนกนครทางเหนือถูกกษัตริย์เมืองสุธรรมวดียกกองทัพมารุกราน พระเจ้าไชยศิริสู้ไม่ได้จึงหนีข้าศึกมาเมืองกำแพงเพชร และอพยพหนีลงมาถึงดินแดนที่เคยเป็นอาณาจักรทวาราวดีแล้วตั้งราชวงศ์อู่ทองขึ้น

ต่อมา พ.ศ. ๑๘๙๓ พระเจ้าอู่ทอง พระโอรสของพระเจ้าไชยศิริ (เชียงแสน) นั้นได้ย้ายราชธานีจากเมืองอู่ทอง มาตั้งมั่นที่บริเวณใกล้เมืองอโยธยาเดิมตรงที่ปละคูจาม ใกล้หนองโสน (อาจเป็นเพราะเพราะแม่น้ำจระเข้สามพันเปลี่ยนทางเดิน หรือ เกิดโรคระบาด) แล้วพระองศ์ได้สถาปนากรุงศรีอยุธยาเป็นราชธานี นามว่า “กรุงเทพทวาราวดีศรีอยุธยาฯ”

ดังนั้นคำว่า “ทวาราวดี” จึงมีความสำคัญต่อชนชาติไทยและเป็นชื่อหนึ่งที่ใช้ในการเรียกนามของ อาณาจักรของชนชาติไทยตลอดมา