4  พระบรมธาตุ

ตำนานที่มาโดยละเอียด สถานที่ศักดิ์สิทธิ์อายุกว่าพันปี

พระบรมธาตุเจดีย์ นครศรีธรรมราช

โดย สำนักงานนิตยสารเทียนชัย

เมืองท่า มหานครแห่งคาบสมุทรทะเลใต้

                เมื่อการเดินเรือค้าขายระหว่างสองฝั่งมหาสมุทร ขอบข่ายการเดินเรือขยายกว้างไกลออกไป ชาวอินเดีย  อาหรับ  เปอร์เซีย  จากแถบดินแดนทะเลตะวันตก เดินทางมาติดต่อค้าขายแลกเปลี่ยนสินค้ากับชาวจีน จากดินแดนทะเลตะวันออก คาบสมุทรคั่นระหว่างน่านน้ำทั้งสองฝ่าย มีอ่าวที่เหมาะแก่การนำเรือเข้าจอดเทียบท่า เพื่อหลบพายุฝนหน้ามรสุมทั้งทางฝั่งตะวันออกและตะวันตก เป็นเส้นทางเชื่อมการคมนาคมขนส่งสินค้าที่สะดวก

                บริเวณที่เป็นอ่าวจอดเรือจะเกลายเป็นชุมชนและคนท้องถิ่นอาศัยอยู่ร่วมกัน จนกลายเป็นชุมชนใหญ่ เป็นเมืองท่าที่สำคัญ เช่น พังงา  ตะกั่วป่า  กระบี่  และพังงาทางฝั่งทะเลตะวันตกของมหาสมุทรอินเดีย

                ส่วนทางฝั่งตะวันออกแถบอ่าวบ้านดอน บนสันทรายที่ทอดยาวขนานกับฝั่งทะเลในเขตนครศรีธรรมราช มีที่ราบกว้างใหญ่จึงการขยายตัวของชุมชนมากขึ้นกลายเป็นเมืองท่าค้าขายขนาดใหญ่ในยุคแรก ศูนย์กลางความเจริญอยู่ที่บริเวณอ่าวบ้านดอน เมืองไชยา ต่อมาเมื่อตามพรลิงค์เติบโตขึ้นมีเจ้าผู้ครองนครที่มีความ สามารถ คือพระเจ้าศรีธรรมโศกราช นครตามพรลิงค์จึงเป็นศูนย์กลางการค้าขายกับเมืองต่าง ๆ

นครตามพรลิงค์

                เป็นเมืองท่าค้าขายทางเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ที่สำคัญแห่งหนึ่ง ในบันทึกการเดินเรือของชาติ ๆ มักมีการกล่าวถึงนครนี้อย่างต่อเนื่องเป็นเวลายาวนาน เอกสารของอินเดียที่เก่าแก่ที่สุดเท่าที่พบคือ มิลินทปัญหา เขียนขึ้นในราวพุทธศตวรรษที่ 5 เรียกเมืองนครศรีธรรมราชว่า ตมะลิงเกศวร แต่พงศาวดารลังกาเรียกเมืองนี้ว่า ตัมพรัฏฐะ ชวกะ สิริธรรมนคร และศรีธรรมราช ส่วนพ่อค้าอาหรับจากตะวันออก เรียกดินแดนนี้ว่า ซาบากะ หรือซาบัก ราวพุทธศตวรรษที่ 9-10 เอกสารของจีนกล่าวถึงดินแดนแถบนี้ในนามตั้งมาหลิ่ง ตันมาลิง โฮลิง โพลิง โชโป นักโบราณคดีเชื่อว่า ศูนย์กลางของนครตามพรลิงค์ในยุคแรกน่าจะอยู่ในบริเวณที่เรียกว่าเมืองท่าเรือ บนสันทรายปากอ่าวนครศรีธรรมราช ตำบลท่าเรือ อำเภอเมือง ซึ่งเป็นบริเวณที่พบร่องรอยการตั้งถิ่นฐานมาตั้งแต่ยุคก่อนประวัติศาสตร์

                มีการค้นพบเครื่องมือหินขัดกลองมโหระทึก เทวสถานและโบราณวัตถุในศาสนาพราหมณ์ ตลอดจนพระพุทธรูปศิลาสมัยทวาราวดี ศรีวิชัย นอกจากนี้บริเวณที่มีลำน้ำ (คลองท่าเรือ) ไหลออกทะเลในอดีตน่าจะเป็นร่องน้ำลึกที่เรือเดินทะเลสามารถเล่นเข้ามาจอดได้ เพราะว่าได้มีการพบเครื่องสังคโลกสมัยสุโขทัย และเงินตราต่างชาติที่ใช้เป็นสื่อกลางในการแลกเปลี่ยน ซื้อขายสินค้า ในซากเรือบรรทุกสินค้าที่จมอยู่บริเวณปากอ่าว และในลำคลองแห่งนี้พบเครื่องถ้วยชามของจีนสมัยราชวงศ์ถังและราชวงศ์ซ้อง จำนวนหลายลำด้วยกัน

                ชาวอินเดียที่เข้ามาในยุคแรกราวพุทธศตวรรษที่ 8 หรือก่อนหน้านั้น ได้นำเอาอิทธิพลศาสนาพราหมณ์มาเผยแพร่ที่นครตามพรลิงค์และเมืองใกล้เคียง

                จากร่องรอยของชุมชนโบราณที่ได้รับอิทธิพลมีปรากฏให้เห็นแท่งตามแนวสันทรายธรรมชาติ ที่เป็นผืนยาวจากภาคเหนือของสุราษฏร์ธานีจนถึงแนวต่อสงขลาจากภูเก็ต ตะกั่วป่า อ่าวบ้านดอน จากตรังมาตำบลหนองหงส์ อำเภอทุ่งสง นครศรีธรรมราช เป็นเส้นทางข้ามคาบสมุทรจากฝั่งทะเลตะวันตกมาตะวันออก

                อิทธิพลของศาสนาพราหมณ์นอกจากสถาปัตยกรรมและสระน้ำโบราณที่สร้างขึ้นตามคติพราหมณ์แล้ว ยังมีศิลาจารึกและประติมากรรมของเทพเจ้าต่าง ๆ ในศาสนาพราหมณ์เป็นจำนวนมากซึ่งมีอายุประมาณพุทธศตวรรษที่ 9 จนถึงพุทธศตวรรษที่ 23 แต่ที่พบมากที่สุดในราวพุทธศตวรรษที่ 11-14 แสดงว่าอิทธิพลศาสนาพราหมณ์เจริญรุ่งเรืองมากที่สุดในช่วงนี้

                พุทธศตวรรษที่ 14-16 พุทธศาสนาได้แพร่หลายมาสู่ดินแดนสุวรรณภูมิ ในยุคสมัยของอาณาจักรศรีวิชัยโดยมีศูนย์กลางอยู่ที่เมือง ครหิ ไชยา และแผ่อิทธิพลมาเมืองใกล้เคียงเมืองตามพรลิงค์ลงมาจนตลอดแหลมมลายู

                แคว้นตามพรลิงค์ มีความเจริญรุ่งเรือง การปกครองในพุทธศตวรรษที่ 17-18 ผู้ครองแคว้นได้สถาปนาราชวงค์ปทุมวงศ์หรือปัทมวงศ์ ขึ้นตั้งตนเป็นกษัตริย์ทรงพระนามว่าพระเจ้าศรีธรรมโศกราช แผ่พระราชอำนาจตอลดคาบสมุทรมลายู ตลอดจนเมืองสิบสองนักกษัตร หัวเมืองเกาะแก่งต่าง ๆ

                ในสมัยนั้นแคว้นตามพรลิงค์มีความสัมพันธ์อันใกล้ชิดกับเมืองลังกา จนนครตามพรลิงค์เป็นศูนย์กลางของพระพุทธศาสนาในภูมิภาคนั้น แล้วเผยแพร่ไปสู่แคว้นอื่น ๆ

                คัมภีร์ปูปวลิยาของลังกา ได้กล่าวถึงแคว้นตามพรลิงค์ในสมัยนั้นว่ามีพระสงฆ์เรียนพระธรรมวินัยถึง 12,000 องค์ทางเมืองลังกาครั้งหนึ่งเคยอาราธนาพระธัมมกิตติเถระผู้มีวิชาแก่กล้าจากแคว้นตามพรลิงค์ไปช่วยฟื้นฟูพุทธศาสนาหลังจากบ้านเมืองถูกพวกมคะ ยึดครองอยู่ถึง 41 ปี

                ในสมัยกรุงสุโขทัย มีการติดต่อกับแคว้นตามพรลิงค์ตั้งแต่สมัยพ่อขุนศรีอินทราทิตย์ ทรงยอมรับว่าพระสงฆ์ของตามพรลิงค์มีความรอบรู้ ได้มีการนำพุทธศาสนาลัทธิลังกาวงศ์เข้ามาในราชสำนัก ดังเห็นได้ในศิลาจารึกของเมืองสุโขทัย ที่จารึกไว้ว่า “พ่อขุนรามคำแหงกระทำโอนทานแก่มหาเถรสังฆราชปราชญ์เรียนจบปิฏกไตร หลวกกว่าปู่ครูในเมืองนี้ ทุกคนลุก แต่เมืองศรีธรรมราชมา...” (หลวก = เก่ง  ลุก = มาจาก) และเมื่อทรงมีพระราชประสงค์จะนำพระพุทธสิหิงค์ อันศักดิ์สิทธิ์จากลังกา ก็ต้องทรงติดต่อผ่านแคว้นตามพรลิงค์เมื่อได้พระพุทธสิหิงค์มาแล้วแคว้นตามพรลิงค์ได้หล่อจำลองพระพุทธสิหิงค์ต้นแบบสกุลช่างเมืองนครศรีธรรมราช ที่มีชื่อเสียงในเวลาต่อมา

                สิ่งที่ยืนยันในความเป็นเมืองพระของแคว้นตามพรลิงค์ที่เด่นชัดที่สุด คือ องค์พระบรมธาตุเจดีย์ที่ตั้งเด่นเป็นสง่าอยู่จนตราบปัจจุบันนี้ ตามตำนานกล่าวว่า พระเจ้าศรีธรรมโศกราช (พระเจ้าจันทรภาณุ) ทรงสร้างสถูปเจดีย์ที่บรรจุพระทันตธาตุขึ้น

                ในครั้งนั้นมีผู้คนจากทั่วสารทิศ แว่นแคว้นต่าง ๆ ธนสมบัติทรัพย์สินเงินทองมาช่วยสร้างด้วยแรงศรัทธา แต่บางคนเดินทางมาไม่ทัน จึงจำต้องฝังทรัพย์สินสมบัติไว้กลางทาง บ้างก็นำมาสร้างวัดหรือสถูปเจดีย์ถวายเป็นพุทธบูชาไม่ได้นำกลับไป ถือว่าได้ตั้งใจนำมาถวายพระบรมธาตุแล้ว ท้องถิ่นหลายแห่งในภาคใต้มีตำนานเกี่ยวกับเรื่องเหตุการณ์ดังกล่าว จนเป็นธรรมเนียมปฏิบัติของพุทธศาสนิกทั่วภาคใต้ที่นำสิ่งของมีค่าหายากมาถวายเป็นเครื่องบูชา แก่องค์พระบรมธาตุ เรื่อยมาตราบจนปัจจุบันนี้

เมืองพระเวียง

                เมืองพระเวียง หรือเรียกกันว่าเมืองโคกกระหม่อม เป็นเมืองโบราณที่มีความสำคัญอย่างยิ่งต่อประวัติศาสตร์ของเมืองตามพรลิงค์ หรือนครศรีธรรมราช ด้วยเป็นศูนย์กลางที่มีความเจริญสูงสุดของอาณาจักรตามพรลิงค์ระหว่างพุทธศตวรรษที่ 17-18 เมืองพระเวียงอยู่ห่างจากตัวเมืองนครศรีธรรมราชเล็กน้อย เคยมีผู้บันทึกสภาพก่อนถูกทำลายไว้ว่า ตัวเมืองเป็นรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้า กว้าง 600 เมตร ยาวประมาณ 1 กิโลเมตร

                ทิศใต้ จดคลองคูพายและโรงพยาบาลนครศรีธรรมราช

                ทิศเหนือ จดคลองสวนหลวง

                ทิศตะวันออก มีคูเมืองสองชั้น คูเรียงด้านนอกกว้าง 3 เมตร กำแพงเมืองก่อด้วยดิน ภายในตัวเมืองมีซากโบราณสถานมากมาย เช่น ร่องรอยของฐานเจดีย์และวิหาร 11 แห่ง ศิลปวัตถุแบบเขมร เช่น พระพิมพ์ ตะเกียง กำไลสัมฤทธิ์ มีการพบเศษเครื่องถ้วยชาม เครื่องปั้นดินเผา สมัยราชวงศ์ซ้อง ราชวงศ์หมิง และพวกหม้อดินเผาที่ผลิตขึ้นใช้เองในท้องถิ่น

                โบราณสถาน และวัดที่ยังมีร่องรอยปรากฏอยู่ เช่น ที่วัดสวนหลวงตะวันตก ปัจจุบันมีพระสงฆ์พำนักอยู่ ส่วนวัดสวนหลวงตะวันออก (ที่แยกออกจากวัดสวนหลวงตะวันตก) เป็นวัดร้าง เพราะมีถนนราชดำเนินตัดผ่าน ปัจจุบันเป็นที่ตั้งของกรมศิลปากร หน่วยที่ 8 ถัดจากวัดสวนหลวงตะวันออกไปทางใต้เป็นวัดเสด็จ เป็นวัดร้าง ปัจจุบันเป็นที่ของกรมศิลปากร วัดบ่อโพง วัดกุฏิ ก็เป็นวัดร้าง อยู่ถัดจากวัดสวนหลวงตะวันตกไปทางทิศใต้ ปัจจุบันมีพระสงฆ์พำนักอยู่ วัดเพชรจริกตะวันออก เป็นวัดร้าง ปัจจุบันเป็นที่ของกรมศิลปากร ส่วนวัดพระเวียง ปัจจุบันคือบ้านศรีธรรมราช ของกรมประชาสงเคราะห์

                บริเวณที่เชื่อกันว่าเป็นพระราชวังหรือบ้านพะเวียงคือบริเวณที่พักตำรวจจากหลักฐานที่น่าเชื่อถือเพราะบริเวณนี้เป็นเนินสูง ประกอบด้วยอิฐและหินเป็นชั้นลึกลงไป 3-4 เมตร อยู่เต็มบริเวณเนื้อที่หลายไร่ เป็นที่น่าเสียดายว่า ในปัจจุบันโบราณสถานภายในเมืองพะเวียงได้สูญสลายไปหมดสิ้นแล้ว เพราะพื้นที่ส่วนมากได้กลายเป็นสถานที่ราชการ