4  พระบรมธาตุ

ตำนานที่มาโดยละเอียด สถานที่ศักดิ์สิทธิ์อายุกว่าพันปี

พระธาตุพนม  นครพนม

โดย สำนักงานนิตยสารเทียนชัย

ประวัติพระธาตุพนม นครพนม (3)  

      การบูรณปฏิสังขรณ์ครั้งที่ 2

                สมัยพระยานครพิชิตทศทิศราชธานีศรีโคตรบูรหลวง (เจ้าหน่อเมือง) ได้เปลี่ยนชื่อเมืองมรุกขนครเป็นเมืองศรีโคตรบูรตรงตามชื่อแคว้นดั้งเดิมได้มาบูรณปฏิสังขรณ์พระธาตุพนม เมื่อ พ.ศ. 2157

                พระองค์สร้างถาวรวัตถุในบริเวณลานประทักษิณ โดยโบกสะทายตีนพระธาตุทั้ง 4 ด้าน ก่อกำแพงแก้วรอบองค์พระธาตุ ทำซุ้มประตูคั่นกลางเป็นชั้น สร้างเจดีย์หอบูชาข้าวพระทางทิศตะวันออกของพระธาตุ สร้างพระวิหารและได้ทำศิลาจารึกขึ้นแผ่นหนึ่งกล่าวถึงการบูรณะถาวรวัตถุ ศิลาจารึกนี้เดิมพบอยู่ใต้ฐานหอพระแก้ว จึงขุดขึ้นมาประดิษฐานไว้ตรงมุมกำแพงแก้วด้านเหนือ ครั้น พ.ศ. 2500 มีการสร้างกำแพงแก้วขึ้นใหม่ จึงย้ายมาที่เชิงประสาทหอข้าวพระด้านหน้าองค์พระธาตุพนม เมื่อองค์พระธาตุพนมล้ม ศิลาจารึกก็ถูกพังทับด้วย ความในจารึกกล่าวว่า

                “สักราช 976 ตัว กาบยี่ เดือน 4 ขึ้น 4 ค่ำ วัน 5 เมืองโองได้ฤกษ์ 3 ตัว พ่อเฒ่าพระเป็นเจ้าพระยานครพิชิตทศพิศราชธานีศรีโตรบองเป็นประธานแก่ท้าวพระยาเสนามุนตรีทั้งหลายมีประสาทศรัทธาในอรกธาตุสาสนาพนม จึงมาเลิกยกแปงตีนพระมหาธาตุเจ้า และถือชะทรายธาตุทั้ง 4 ด้าน กับทั้งหอข้าวพระและแท่นบูชาทั้ง 4 ด้าน และสร้างวัดกับกะตึบก่อกำแพงอ้อมมหาธาตุเจ้าทั้งมวล ลวงยาว 54 วา ลวงกว้าง 52 วา รวม 106 วา กับปักตูธง เพื่อบ่ให้เป็นมะละมึลทืนแก่พระสาสนาพระมหาธาตุเจ้าและให้เป็นที่ปสาทะศรัทธาสักการบูชาแก่คนและเทวดาทั้งหลายหั้นแล นิพพานปจฺจโยโหตุ ประการหนึ่ง ข้าขอโอกาสหยาดทานเขตแดนดินดอนไฮ่นาน้ำ หนอกกอปาที่ใด อันพระยาสามินตราชปสาทให้ไว้เป็นอุปการะแก่พระมหาธาตุพนมเจ้าดังเก่า ไผอย่าตกอย่าถอน ผิวผู้ใดโลภะตัณหามาก หากยังมาตกมาถอนดินดอนไฮ่นา บ้านเมือง น้ำหนองกองป่า ฝูงนั้นออก อปายะคมะนียา ให้เถิงแก่มัน”

                ความในศิลาจารึกว่า เจ้าพระยานครหลวงพิชิตทศทิศราชธานีศรีโคตรบูร ได้โบกปูนซ่อมตีนพระธาตุทั้ง 4 ด้าน โดยการทำฐานบัวคว่ำปิดขอบล่างของผนังที่สลักเป็นรูปเทพนมมีความชำรุดมาก สร้างกำแพงแก้วชั้นใน ในซุ้มประตูทั้ง 4 ด้าน หอข้าวพระและแท่นบูชาทั้ง 4 ด้าน สร้างกะตึบ (หรือกระตึบ คือ อาคารแถวชั้นเดียว โบสถ์ หรือวิหาร ที่ก่อด้วยอิฐหรือปูน) สร้างกำแพงแก้วชั้นกลาง โดยก่อเป็นกำแพงทึบ ก่อซุ้มประตูจำลองรูปตัวโขงทั้ง 4 ด้าน องค์พระธาตุ และอุทิศที่กัลปนาวัด

                พ.ศ. 2181-2235 พระเจ้าสุริยวงศา พระองค์เตรียมที่จะทำการบูรณะปฏิสังขรณ์พระธาตุพนมครั้งใหญ่ทรงให้แต่งตำนานพระอุรังคธาตุขึ้นมา แต่พระองค์เสด็จสวรรคตก่อนการบูรณะจะเกิดขึ้น 2-3 ปี