4  พระบรมธาตุ

ตำนานที่มาโดยละเอียด สถานที่ศักดิ์สิทธิ์อายุกว่าพันปี

พระธาตุพนม  นครพนม

โดย สำนักงานนิตยสารเทียนชัย

ประวัติพระธาตุพนม นครพนม (2)

การบูรณปฏิสังขรณ์ครั้งที่ 1

สมัยพญาสุมิตร ธรรมวงศา

           เมื่อสิ้นสมัยพญานันทเสน แห่งเมืองศรีโคตรบูรกับผู้ร่วมงานท้าวพญาทั้ง 4 ผู้ร่วมสร้างพระธาตุพนมประดิษฐานพระอุรังคธาตุ เมื่อ พ.ศ. 8 แล้ว เสมาอำมาตย์ก็พากันย้ายข้ามแม่น้ำโขงมาตั้งเมืองใหม่ที่ดงไม้รวก เหนือภูกำพร้าขึ้นไป 8 กิโลเมตร แล้วใช้ชื่อเมืองใหม่ว่า มรุกขนคร มีพญามรุกขนครพระอนุชาพญา นันทเสนเป็นผู้ครองเมืององค์แรก

            เมื่อสมัยพญามรุกขนครแล้ว พญาสุมิตตธรรมวงศาพระโอรสได้ครองเมืองแทนในปี พ.ศ. 500 ทรงมีพระปรีชาสามารถมาก ได้แผ่ขยายอาณาเขตไปกว้างไกล มีเมืองขึ้นมากมาย เช่น เมืองสาเกตนคร (เมืองร้อยเอ็ดโบราณ) เมืองสุวรรณภูมิ เมืองจันทรบุรี (เวียงจันทร์หรือเมืองหนองคันแทเสื้อน้ำ)

ฝ่ายพระมหากัสสปะ เมื่อกลับมาชมพูทวีปถึงเมืองราชคฤห์แล้ว ได้บวชสามเณร 3 รูป จนบรรลุเป็นพระอรหันต์ทั้ง 3 องค์ เป็นพระภิกษุนาม พระพุทธรักขิต พระธรรมรักขิต และพระสงฆ์รักขิต

พระอรหันต์ทั้ง 3 ได้เดินทางมาแคว้นศรีโคตรบูร เพื่อนำเอากุมารทั้ง 5 องค์ ซึ่งชาติก่อนเป็นท้าวพญาที่สร้างอูบมุงประดิษฐานพระอุรังคธาตุ คือ

พญานันทเสน  เกิดเป็นสังขวิชชากุมาร

พญาสุววณภิงคาร  เกิดเป็นเจ้ามหารัตนกุมาร

พญาคำแดง  เกิดเป็นเจ้ารัตนกุมาร

พญาอินทปัฐนคร  เกิดเป็นเจ้ามหาสุวรรณปราสาท

ส่วนพญาจุลณี  ไปเกิดเป็นเจ้าจุลสุวรรณปราสาท

 พระอรหันต์ทั้ง 3 ได้นำเอากุมารทั้ง 5 มาบวชอยู่ในเมืองจันทรบุรี (หนองคันแทเสื้อน้ำ) จนกุมารทั้ง 5 บรรลุเป็นพระอรหันต์ พระอรหันต์ทั้ง 3 ก็นำเอาพระบรมสารีริกธาตุมาให้พระยาจันทบุรี สร้างเจดีย์เพื่อเป็นที่สักการะของชาวพุทธศาสนาไว้ตามที่ต่าง ๆ ในลุ่มแม่น้ำโขง เช่น ที่พระธาตุหนองคาย  พระธาตุบังพวน  พระธาตุที่เวียงคุก  เป็นต้น

ครั้นเมื่อพระอรหันต์ทั้ง 5 ระลึกชาติปางก่อนได้มีจิตปฏิสนธิปรารถนาจะสร้างพระธาตุพนม จึงไปขอความอนุเคราะห์อุปถัมภ์จากพญาสุมิตตธรรมวงศาเจ้าเมืองมรุกขนครซึ่งเป็นชาติกำเนิดใหม่ของพญาศรีโคตรบูร ผู้มีความผูกพันกับพระพุทธองค์ในอดีตชาติเป็นผู้มีจิตศรัทธาต่อพุทธศาสนาอย่างแรงกล้า บุคคลทั้งหลายจึงได้ร่วมมือกันสถาปนาพระอุรับคธาตุแต่นั้นเป็นต้นมา

ระหว่างทำการก่อสร้างอยู่นั้น พญาจุลอินทปัฐนคร และพญาปุตตจุลณีพรหมทัต เสด็จมาพร้อมกับเทวีอมรฤษีและโยธิกฤษีได้ร่วมกันสรงน้ำพระธาตุ โดยพญาทั้งสามเป็นผู้นำขึ้นไปสรงองค์พระธาตุซึ่งบรรจุอยู่ในเจดีย์หิน (ยอดภูเพ็ก)

การบูรณะครั้งนี้ เป็นการบูรณะพระธาตุพนมเป็นครั้งแรก ได้เอาอิฐซึ่งเผาให้สุกแล้ว ก่อพระลานอูบมุงชั้นที่ 1 และชั้นที่ 2 แล้วสร้างกำแพงล้อมรอบ ได้ก่อต่อเติมส่วนยอดให้สูงขึ้นไปอีก 24 เมตร

หลังจากการบูรณะปฏิสังขรณ์เสร็จแล้ว พญาสุมิตตธรรมวงศาได้ให้มีงานฉลองสมโภชอย่างมโหฬาร ซึ่งพระอุรับคธาตุได้แสดงปาฏิหาริย์อัศจรรย์ยิ่ง พญาสุมิตตธรรมวงศาบังเกิดความปิติโสมนัสมาก ได้ทำกัลปนานอกจากถวายทรัพย์สินมีค่ามากมายเป็นพุทธบูชาแล้วยังได้มอบหมายให้หมู่บ้านทั้ง 8 แห่ง ในเขตแดนนั้นจำนวน 3,000 คน เป็นข้าพระธาตุดูแลรักษาองค์พระธาตุ หลังจากนั้นพระองค์ได้สร้าง “พระธาตุอิงฮัง” ที่เมืองสุวรรณเขต ซึ่งบรรจุพระบรมธาตุส่วนสันหลังไว้ในอูบมุง ณ บริเวณที่พระพุทธเจ้า เมื่อครั้งได้เสด็จมาพักใต้ต้นรับคราวเสด็จมาทรงบาตรที่แคว้นโคตรบูรด้วย

เมื่อสิ้นสมัยพญาสุมิตตธรรมวงศาแล้ว มีผู้ครองนครต่อมาอีก 2 พระองค์ ผู้ครองเมืององค์ต่อ ๆ มาไม่เลื่อมใสในพุทธศาสนารื้อถอนเขตแดน ตลอดจนข้าพระธาตุผู้ดูแลจนหมดสิ้น องค์พระธาตุพนมมิได้มีผู้บำรุงรักษาจนทิ้งร้างลง แล้วก็เกิดเหตุอาเพศภัยแก่อาณาจักรศรีโคตรบูรเป็นเหตุให้บ้านเมืองล่มจมจนกลายเป็นเมืองขึ้นผู้คนก็อพยพหนีไปอยู่ที่อื่น

ส่วนหนึ่งขึ้นไปรวมอยู่กับชาวหนองหานหลวงและหนองหานน้อยที่ห้วยเก้าเลี้ยว อีกส่วนหนึ่งก็หนีลงไปอยู่แคว้นอินทปัฐนคร (เมืองเขมร) เรื่องราวของแคว้นศรีโคตรบูรก็เงียบหายไป

จนกระทั่งถึง พ.ศ. 1800 ลูกหลานแหลนโหลนของชาวศรีโคตรบูรตามตำนามว่า เป็นกษัตริย์กรุงศรีสัตนาคนหุตนามว่า พระเจ้ารามบัณฑิต ได้โปรดให้โอรส “เจ้าศรีโคตร” มีความเข้มแข็งในการศึกสงครามมาก เมื่อพระชนม์อายุได้ 28 พรรษา พระบิดาโปรดให้อภิเษกสมรสกับเจ้านางคำมวน แล้วให้มาตั้งเมืองใหม่ในแคว้นมรุกขนครเดินทางฝั่งซ้ายแม่น้ำโขง ตรงบริเวณเมืองเก่าใต้เมืองท่าแขก หรือเมืองดำม่วนประเทศลาว (อยู่ตรงข้ามบ้านหนองจันทร์ อ.นครพนม จ.นครพนม) ในปัจจุบันนี้ให้ชื่อเมืองว่า มรุกขนคร” สร้างเสร็จแล้วก็ได้ครองเมืองนั้นสืบมา

ถึงสมัยพระเจ้าโพธิสารราชวงศ์ล้านช้างครองเมืองหลวงพระบางและเวียงจันทน์ในปี พ.ศ.2073-2103 ได้ธิดาเจ้ากัมพูชามาเป็นสะใภ้ ปู่ของนางได้ถวายตำนานพระอุรังคธาตุให้บูชาจึงทรงเกิดศรัทธาเลื่อมใสได้เสด็จมาทำกัลปนาสร้างวัดพระธาตุพนมขึ้นเป็นครั้งแรกเป็นวัดทางพุทธศาสนาหินยานกับสร้างหอพระแก้วอุทิศข้าทาสให้อยู่ดูแลบำรุงพระธาตุและได้สถาปนาขึ้นเป็นพระอารามหลวง

ในสมัยพระเจ้าโพธิสารราชบุตรเจ้าพระยานคร ได้วางกฎระเบียบไว้ว่าให้เจ้าเมืองจะต้องมาทอดกฐินที่วัดพระธาตุทุกปี ซึ่งเป็นธรรมเนียมปฏิบัติสืบต่อมาจนถึงเจ้าเมืองรุ่นหลัง จนเมื่อเปลี่ยนระบบการปกครองประเทศในพระราชอาณาจักรเป็นแบบจังหวัด อำเภอ แล้ว จึงได้ล้มเลิกประเพณีนี้ไป

ครั้งต่อมาถึงสมัย สมเด็จพระไชยเชษฐาธิราช (พ.ศ. 2101-2114) แห่งเมืองเวียงจันทน์ เป็นกษัตริย์ที่เลื่อมใสในพระพุทธศาสนามาก ทรงเป็นผู้อุปถัมภ์พระพุทธศาสนาที่สำคัญมากองค์หนึ่ง พระองค์ได้เสด็จมานมัสการองค์ พระธาตุและวางระเบียบปฏิบัติแก่ข้าวัดพระธาตุที่พระบิดา (พระโพธิสาร) ได้ทรงถวายไว้

พระเจ้าไชยเชษฐาธิราชพระองค์เป็นโอรสมีพระมารดาเป็นชาวเชียงใหม่เคยครองเมืองเชียงใหม่มาระยะหนึ่งแล้วมาครอง เมืองนครหลวงพระบาง

เมื่อพระราชบิดาสวรรคตพระองค์ทรงย้ายเมืองจากหลวงพระบาง มาสร้างเมืองใหม่ในอาณาเขตเดิมของนครจันทบุรีและตั้งชื่อว่า “นครจันทบุรีศรีสัตนาคนหุต เรียกชื่อย่อว่า เวียงจันทน์ มาจนทุกวันนี้ ทรงนำสถาปัตยกรรมของภาคเหนือไทยมาก่อสร้าง เช่น อุโบสถ ด้านหลังคามีช่อฟ้าแทรกกึ่งกลางลักษณะคล้ายวัดทางเชียงใหม่เก่า ๆ ของเมืองลาว ถือว่าพระเจ้าไชยเชษฐาธิราชคือรัชกาลที่ 1 ของนครเวียงจันทน์หรือต้นราชวงศ์เวียงจันทน์